responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 5  صفحه : 198

بدیهی نباشد، نظری باشد؛ اگر بدیهی باشد مستغنی از تعریف است.

مفهوم «وجود» و «موجود» بدیهی است؛ یعنی هر کسی، از آنها تصور روشن و واضحی دارد. حتّی اینکه «مفهوم وجود بدیهی است» نیز بدیهی است. در بدیهیات نباید استدلال کرد، به تذکر باید قناعت نمود.

هر کس به ذهن خویش مراجعه کند میبیند تصور بسیار روشنی از «وجود» یا «هستی» دارد؛ میداند که وقتی که میگوید: «الف هست» یا «الف نیست» تصوّر صد در صد روشن و واضحی از «هستی» و «نیستی» دارد، نیازی ندارد معنی «هست» و «نیست» را برایش توضیح دهند. حتّی یک کودک که مقدار اندکی تصورات در خزانه ذهن خود دارد و تازه قدرت یافته است درباره اشیاء قضاوت کند، مفهوم «هستی» و «نیستی» به روشنی در ذهنش نقش بسته است، مثلًا وقتی که درباره فلان اسباب بازیاش میگوید: «اینجا هست»، «آنجا نیست» مفهوم «هستی» و «نیستی» را به روشنی در ذهن خویش مییابد [1].

برخی متکلمین خواستهاند «وجود» را تعریف کنند، مثلًا گفتهاند: «وجود یعنی ثبوت ذات و موجود یعنی ثابت الذات».

آنچه آنها به نام «تعریف وجود» ذکر کردهاند شرح لفظ و شرح اسم است، یعنی لفظی بجای لفظی دیگر به کار رفته است. مثل این است که در مقام تعریف «ماکیان» بگوییم: «مرغ خانگی». بدیهی است که ما ماهیت آن حیوان را تعریف نکردهایم، فقط با استفاده از آشنایی مخاطب به اینکه لفظ «مرغ خانگی» اسم آن حیوان معهود است لفظ «ماکیان» را تفسیر کردهایم. بسیار تفاوت است میان تفسیر لفظ و تعریف معنی.

در منطق ثابت شده است که تعریف واقعی دو نوع است: «حد» و «رسم».

تعریف «حدّی» عبارت است از تحلیل و تجزیه ماهیت شیء. این گونه تعریف در جایی میسّر است که ماهیت شیء، مرکب باشد از دو جزء؛ و هم در منطق ثابت شده که


[1]. فلاسفه ثابت کردهاند که موضوع هر علمی ممکن است نیازمند به تعریف و نیازمند به اثبات (اثبات واقعیت داشتن) باشد جز موضوع فلسفه اولی یعنی «موجود» که هم بی نیاز از تعریف است و هم بی نیاز از اثبات؛ بعلاوه اثبات کردهاند که نه تنها بی نیاز از تعریف و اثبات است، بلکه امکان تعریف و اثبات هم ندارد؛ یعنی فرضاً بخواهیم وجود را تعریف کنیم یا بخواهیم با برهان اثبات کنیم امکان پذیر نیست. بیان اینکه قابل تعریف نیست، همان است که در متن کتاب آمده است و بعداً توضیح خواهیم داد؛ و اما بیان اینکه با برهان قابل اثبات نیست از کتب مبسوط فلسفی باید جست.

نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 5  صفحه : 198
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست