کرده، اصلًا خودش را یکجا باخته. «نسیان خود» یعنی خود را فراموش کردن، این هم از نظر فلسفی خیلی تصوّرش مشکل است زیرا علم انسان به خودش علم حضوری است و علم حضوری قابل فراموشی نیست، علم حصولی قابل فراموشی است؛ یعنی انسان اصلًا جوهر ذاتش علم است و خودش همان علم خود به خود است.

سخن مولوی

خود را باختن، خود را فراموش کردن؛ این برای من همان وقت مبدأ یک فکر شد.

البتّه بعدها دیدم که حکما و بالاخص عرفای اسلامی این مطلب را سالها قبل از ما درک کرده و خیلی هم روی آن تکیه کردهاند راجع به این که من واقعی انسان چیست و کیست، و بلکه اساس عرفان بر پیدا کردن خود واقعی و من واقعی است، یعنی دریدن پردههای خود خیالی و من خیالی و رسیدن به من واقعی؛ یعنی «خود را گم کردن»، «خود را اشتباه کردن»، «خود را باختن»، «خود را از دست دادن» معنایی بوده که آن را خیلی خوب از قرآن الهام گرفتهاند و بعد خوب هم شرح و تفسیر کردهاند که یکی از آن تفسیرها و تمثیلهای بسیار عالی که انصافاً شاهکار است تمثیلی است که مولوی بیان کرده است- میدانید که او مطلب را به صورت تمثیل ذکر میکند- در این زمینه که انسان خود عالی خودش را با خود دانیاش اشتباه میکند، یا بگویید جنبه روحی و معنوی خودش را که خود واقعی است با جنبه نفس و تن اشتباه میکند، یعنی خودش را این خیال میکند.

مثل این جور میآورد: فرض کنید شخصی زمینی دارد. شروع میکند آن زمین را ساختن، مصالح میبرد: آجر میبرد، گچ و سیمان و خاک میبرد، چوب و آهن میبرد و یک خانه بسیار مجلّل در آن زمین میسازد. فردا میخواهد برود به خانه خودش. وقتی میخواهد اسبابکشی کند، میرود آنجا؛ یک وقت متوجّه میشود که خانه را روی زمین همسایه ساخته، اشتباه کرده، آن زمینی که مال او بوده آن است، این زمین مال دیگری است و او هر چه ساخته در زمین بیگانه ساخته است. طبق قانون هم حق ندارد از همسایه چیزی بگیرد، چون همسایه میگوید من که نگفتم بساز، خودت آمدی ساختی، بیا همه را بردار ببر؛ و اگر بخواهد خانه را خراب کند باید پول دیگری خرج کند؛ مجبور است رها کند و برود. مولوی در بیان کردن این لطائف