مقایسه نظر نیچه و نظر مارکسیستها

پس نظریه دوم، موهوم بودن اینهاست اعمّ از اینکه اینها را یک موهومهای مفیدی به حال بشریت بدانیم یا موهومهایی که حتّی مفید هم نیست. در این زمینه نیچه سخنی دارد درست عکس سخن مارکسیستها. مارکسیستها میگویند مفاهیم اخلاقی- مخصوصاً مفاهیم اخلاقی دینی و مذهبی- را طبقات مرفّه و برخوردار برای تسکین طبقه محروم و جلوگیری از انقلاب و شورش طبقه محروم به وجود آوردهاند. دین، وضع شده از ناحیه طبقات استثمارگر است. نیچه درست عکس این مطلب را میگوید. او چون فلسفهاش بر محور تکامل نسل بشر (و کمال را هم فقط در قدرت میداند) و پیدایش انسان نیرومند (ابرمرد) است، میگوید اصلًا دین و اخلاق و این مسائل را طبقه ضعفا که به حکم طبیعت محکوم به فنا هستند اختراع کردند برای اینکه جلو طبقه اقویا را بگیرند. در قانون تکامل طبیعت، ضعیف اساساً محکوم است و باید هم از بین برود- گناهی از خود ضعف بالاتر نیست- و قوی باید باقی بماند برای اینکه نسل قویتر، از او به وجود بیاید و طبیعت در اقویا به کمال میرسد نه در ضعفا. ضعفا موجوداتی حذف شدنی هستند، باید هم حذف بشوند و تقویت ضعیف بسیار کار غلطی است. این مفاهیم دین و مذهب و انصاف و عدالت و نفسکشی و ایثار و از خودگذشتگی و غیره را ضعفا اختراع کردند؛ چون دیدند با زور از عهده اقویا بر نمیآیند آمدند این معانی و مفاهیم را وضع کردند و به این وسیله جلو پیشرفت اقویا را گرفتند. در منطق او دین ساخته دست ضعفاست برای جلوگیری اقویا، که همیشه حق هم از آن قوی است: «الحکم لمن غلب» حق از آن همانی است که در این تنازع طبیعی پیروز شده است، و لهذا تمام معانی و مفاهیم دینی و مذهبی و اخلاقی را به کلّی نفی میکند و میگوید اینها مانع تکامل هستند. این هم نظر دوم.

ولی نظریات دیگری هست که اصالت انسانیت را قبول میکند (یعنی موهوم نمیداند)، واقعاً برای انسانیت واقعیتی قائل است امّا اینها را فطری هم نمیداند.

اینها دو دستهاند: یک دسته همان کسانی هستند که میخواهند اینها را، هم قبول کنند و هم فطری بودنشان را انکار کنند؛ همان مسألهای را که در یکی از سؤالات گذشته مطرح شده بود طرح کردند، گفتند در این جهان، حقیقت ثابتی وجود ندارد، هیچ امر