« عشق » از نظر عرفا

غرضم این جهت است که عرفا مدّعی هستند که همه عشقها حقیقی است:

اینها فلاسفه را که عشق را دو نوع میدانند رد میکنند؛ مدّعی هستند که در معشوقهای مجازی هم، عاشق در عین حال که خودش نمیداند، معشوق را به اعتبار این که پرتوی از او هست دوست دارد. به عقیده آنها اصلًا محال است که انسان غیر خدا را دوست داشته باشد. محیی الدین میگوید: ما احبّ احد غیر خالقه (به خاطر همین حرفهاست که عدّهای از فقها به او حمله کردهاند). میگوید: احدی تاکنون غیر از خالق خودش را دوست نداشته لکن احتجب عنه تعالی تحت زینب و سعاد و هند و ... [1] او در زیر نامهای معشوقهای مجازی پنهان است، معشوق حقیقی خود اوست. در این زمینه، مولوی شعرهایی دارد، میگوید:

در مقام تمثیل ذکر میکند. میخواهد بگوید که جرعهای از عشق الهی بر روی خاک ریخته، و اگر انسان، موجود خاکی را دوست میدارد به اعتبار آن جرعهای است که روی خاک ریخته شده است.

این عارف میگوید اگر همه، خاک را آنچنان در آغوش میگیرند و میلیسند، به اعتبار این است که از آن جرعه چیزی در آن هست. بعد میگوید: