عشق روحانی

مارکسیسم و ثبات ارزشهای انسانی

سؤال اوّل راجع به بحثی است که در معنی فطریات کردیم در جمع میان آیهای که میفرماید «شما آفریده شدید در حالی که چیزی نمیدانستید» و آیاتی که آنها را آیات میثاق و فطرت مینامیم. ما آنجا مطلب را به این شکل بیان کردیم که گفتیم نظریه فیلسوفان اسلامی به این نحو است که انسان یک سلسله معلومات فطری دارد به معنی این که این معلومات، اکتسابی نیست نه به معنی این که بالفعل همراه او هست و آنها را با خود آورده است. با خود بیاورد و از اول داشته باشد یک مطلب است، وقتی که برایش پیدا میشود از راه کسب پیدا نمیشود مطلب دیگری است. این به معنی آن است که همین قدر که بر ذهن عرضه میشود، بدون اینکه نیازی به دلیل باشد، ذهن آن را در مییابد. در سؤال، این را بردهاند به مسأله عالم ذر:

آیا این سؤال پیش نمیآید که پس آن تعهّد و میثاق الهی و «بلی» گفتن ما در عالم ذر چیست؟ و اگر قرار باشد از آن تصدیق- که علم هم تصوّرات و تصدیقاتی است- چیزی در ما نمانده باشد چگونه خداوند به آن استشهاد میکند و ارجاع میدهد؟

نه، این با آن منافات ندارد. اگر میرسیدیم- که دیگر نخواهیم رسید- آیه ذر را درست بیان میکردیم، ولی اینجا ما میتوانیم شما را ارجاع بدهیم به تفسیر المیزان. در