برای این که از محصول کار دیگران استفاده کنند میآیند برای علم یک قداست ذاتی قائل میشوند که بله علم چنین است و عالم چنان، پس چون ما عالم هستیم شما بروید کار کنید و بدهید ما بخوریم.

برای هنر و زیبایی هم یکچنین توجیهی میکنند. همینطور برای خلق و ابداع.

خلق و ابداع چیست؟ آن هم چون وسیلهای است برای زندگی مادّی و برای معاش، [انسان برای آن قداست فرض میکند] و الّا خودش فی حدّ ذاته چیزی نیست. عشق و پرستش که اساساً بیمعنی است، زیرا انسان را از خود بیگانه و از خود بیرون میکند. این که عاشق موجود دیگری بشود و بعد در راه او اظهار فنا کند و همه چیزش را بخواهد فدای او کند اصلًا با هیچ منطقی جور در نمیآید.

[این توجیه از مقولات مذکور] یعنی شستن زیر پای همه اینها. قهراً ارزشهای اخلاقی بیپایه میشود. ناچار باید ارزشهای اخلاقی را جزء فرضیات و مجعولات و ساختهها و پرداختههای طبقات استثمارگر بخوانند که اینها یعنی چه؟! جود یعنی چه؟! احسان یعنی چه؟! ایثار یعنی چه؟! فداکاری یعنی چه؟! یعنی قهراً نمیتوانند اینها را توجیه کنند؛ منتها در اینجا بعضی از مکتبها این شجاعت را داشتهاند که از اصول خودشان همان نتایج را بگیرند که این اصول آن نتایج را میدهد، امّا بعضی مکتبهای دیگر این شجاعت را ندارند.

حسّیون شجاع و حسّیون غیر شجاع

در بحث فطریات علمی عرض کردهایم که وقتی موج فلسفه حسّی در اروپا پیدا شد یک گروه، حسّی شدند و از این گروه عدّهای واقعاً حسّی و وفادار به حسّی بودن خودشان و شجاع در التزام به لوازم حسّی بودن باقی ماندند، گفتند ما جز به آنچه که با حواسّ خودمان آن را درک بکنیم به هیچ چیز دیگری ایمان و اعتقاد نداریم ولی نفی هم نمیکنیم. به این دو اصل وفادار ماندند:

1. چیزی را که حس نمیکنیم نه نفی میکنیم و نه اثبات. (حرف حسابی. چون گفت «حس»، میگوید من این را حس میکنم، چون حس میکنم، وجود دارد، ولی حس به من نمیگوید هر چه من حس نمیکنم وجود ندارد، بلکه میگوید من حس نمیکنم).