انفعالات روی سلسله اعصاب است و صرفاً دلیل و آیه و نشانهای است از وجود واقعیتی که سبب این تأثیرات شده است. از این رو برای ذهن غیر فلسفی وجود آقای جونز یک وجود محسوس و مشهود و مورد اطّلاع مستقیم است و برای ذهن فلسفی یک وجود نامحسوس و نامشهود و مورد اطّلاع غیر مستقیم، یعنی یک وجود استنباطی و استدلالی و معقولی است.

امّا اینکه آقای راسل از همه اینها میخواهد شک فلسفی در وجود آقای جونز و وجود هر امر دیگر از این قبیل، و به طریق اولی وجود واقعیاتی که در زمانهای گذشته بودهاند (نظیر بو علی در مثال سابق) نتیجه بگیرد، ناشی از سیستم غلط فلسفی اوست.

شناخت سطحی و شناخت منطقی تعمیمی و تجربی

انسان در مرحله اوّل مانند هر جاندار دیگر جهان را احساس میکند و آنچه احساس کرده به حافظه میسپارد، ولی انسان دارای قدرت تفکر و تعقّل است و همین جهت او را از جانداران دیگر ممتاز ساخته است و با این نیرو به تعقّل اشیاء که نوعی دیگر از شناخت است میپردازد. در این مرحله از شناخت، انسان از یک عدّه صور مشابه، یک مفهوم عام و کلّی میسازد، کلّیات را دستهبندی میکند و هر گروه را در مقولهای خاص جای میدهد: کمّیت، کیفیت، اضافه، جوهر و غیره؛ در اثر یک سلسله تجارب به خواصّ و آثار اشیاء پی میبرد و آنچه را در مورد برخی افراد کلّی به حکم تجربه یافته است به سایر افراد تعمیم میدهد و قانون کلّی و عام کشف میکند.

مسأله تعمیم موارد آزموده شده به موارد آزموده نشده، از مشکلات فن است.

طرفداران ماتریالیسم دیالکتیک طبق معمول از کنار معرکه رد میشوند و زحمت درگیری در این مسائل را به خود نمیدهند؛ با یک چند جمله ساده خود را راحت میکنند و میگویند:

«پدیدههای بیشمار دنیای خارجی عینی به وسیله اعضای حواسّ پنجگانه در مغز انعکاس مییابد که در آغاز فقط شناخت حسّی به دست میدهند. با تجمّع دادههای کافی ادراک حسّی، «جهشی» پدید میگردد و شناخت حسّی به شناخت تعقّلی، یعنی به ایده، بدل میشود» [1].