یکی دیگر از لغویون است نقل میکند که گفته است فطرت یعنی خلقت. آنگاه حدیث «کلّ مولود یولد علی الفطرة» را از غوالی اللّئالی نقل میکند و بعد حدیثی از امام صادق (علیه السّلام) نقل میکند که به یک مناسبتی لغت «فطره» را به کار بردهاند ولی در غیر مورد فطرتی که ما میگوییم. ابی بصیر میگوید که روزی خدمت امام صادق (علیه السّلام) بودیم، گوشت شتری آوردند و خوردیم، بعد مقداری شیر آوردند و ایشان از آن شیر آشامیدند و به من گفتند که تو هم بیاشام و من نیز آشامیدم و گفتم:

ایش؟ این چیست؟ (دیدم یک مزه خاصّی میدهد) قال انّها الفطرة فرمود این «فطرة» است [1] (کفک شیر تازه در وقت دوشیدن).

پس باز همان مفهوم ابتدائیت در این لغت هست. از لغت «فطرت» میگذریم.

فطرة، صبغة، حنیف

در قرآن سه لغت آمده است که این سه لغت [با توجه به] معنا و مفهومی که قرآن درباره دین دارد (فطرة اللّه الّتی فطر النّاس علیها) در مورد یک معنا به کار برده شدهاند؛ یعنی مفهومهای مختلفی هستند که مصداق واحد دارند. یکی همین لغت «فطرة» است، دوم لغت «صبغة» و سوم لغت «حنیف»؛ یعنی در مورد دین، هم «فطرة اللّه» گفته شده است، هم «صبغة اللّه» و هم «للدّین حنیفا». حال راجع به «صبغة» و «حنیف» مقداری بحث میکنیم.

در قرآن آمده است: صِبْغَةَ اللّهِ وَ مَنْ احْسَنُ مِنَ اللّهِ صِبْغَةً [2]. این لغت نیز بر وزن «فعلة» است. «صبغة» از همان مادّه کلماتی مثل «صبغ» و «صبّاغ» است. «صبغ» یعنی رنگ کردن، «صبّاغ» یعنی رنگرز و «صبغة» یعنی نوع رنگ زدن، نوع رنگ کردن.

(رنگ کردن به معنای رنگ زدن نه به معنای فریب دادن). «صبغة اللّه» یعنی نوع رنگی که خدا در متن تکوین زده است، یعنی رنگ خدایی. درباره دین آمده است که دین