دست روی دست بگذارد و منتظر باشد «دستی از غیب برون آید و کاری بکند». خیر چنین انتظاراتی بر خلاف ناموس آفرینش است. دو آیه از قرآن ذکر میکنم، یکی در مورد مددهایی که به صورت فراهم شدن شرایط موفّقیت است و دیگر در مورد مددهایی که به صورت الهامات و هدایتهای معنوی است؛ ببینید قرآن چه شرایطی ذکر میکند و چگونه است که به صورت گزاف و رایگان رخ نمینماید.

در مورد اول میگوید:

انْ تَنْصُرُوا اللَّه ینْصُرْکمْ وَ یثَبِّتْ اقْدامَکمْ [1].

اگر خدا را یاری کنید خداوند شما را یاری میکند و ثابت قدمتان میدارد.

ببینید یاری الهی را که مدد غیبی است مشروط میکند به یاری قبلی خدا یعنی به اینکه خدمت و عمل و مجاهدتی در راه خیر عموم صورت بگیرد و مخصوصاً در راه خدا باشد یعنی للّه و فی اللّه باشد؛ یعنی هم عمل و مجاهدت و کوشش شرط است و هم اخلاص و حسن نیت.

در مورد دوم میگوید:

وَ الَّذینَ جاهَدوا فینا لَنَهْدِینَّهُمْ سُبُلَنا وَ انَّ اللَّهَ لَمَعَ المُحْسِنینَ [2].

آنان که در راه ما کوشش و جدّیت به خرج میدهند ما راههای خود را به آنها ارائه میدهیم. خداوند با نیکوکاران است.

در این آیه نیز هم کوشش را و هم اینکه «در راه ما» باشد ذکر میکند، هم صرف نیروی بدنی و هم صرف نیروی روحی را شرط قرار میدهد و در این صورت است که هدایت و روشنی باطنی به انسان داده میشود. میبینید که سخن از مددهای گزاف و رایگان نیست.

علی (علیه السّلام) جمله بسیار جالبی دارد در زمینه نصرتهای الهی و اینکه در چه شرایطی مددها و تأییدات غیبی میرسد. این جمله در نهج البلاغه است،