که میتواند مواریث دینی خود را دست نخورده نگهداری کند، علّت عمده تجدید پیام و ظهور پیامبر جدید منتفی میگردد و شرط لازم (نه شرط کافی) جاوید ماندن یک دین، موجود میشود.

آیه فوق به منتفی شدن مهمترین علّت تجدید نبوّت و رسالت از تاریخ نزول قرآن به بعد اشاره میکند، و در حقیقت، تحقّق یکی از ارکان ختم نبوّت را اعلام میدارد.

چنانکه همه میدانیم در میان کتب آسمانی جهان تنها کتابی که درست و به تمام و کمال دست نخورده باقی مانده قرآن است. بعلاوه، مقادیر زیادی از سنّت رسول به صورت قطعی و غیر قابل تردید در دست است که از گزند روزگار مصون مانده است.

البتّه بعد توضیح خواهیم داد که وسیله الهی محفوظ ماندن کتاب آسمانی مسلمین، رشد و قابلیت بشر این دوره است که دلیل بر نوعی بلوغ اجتماعی انسان این عهد است.

در حقیقت، یکی از ارکان خاتمیت، بلوغ اجتماعی بشر است به حدّی که میتواند حافظ و نگهبان مواریث علمی و دینی خود باشد و خود به نشر و تبلیغ و تعلیم و تفسیر آن بپردازد. درباره این مطلب بعد بحث خواهیم کرد.

* در سراسر قرآن اصرار عجیبی هست که دین، از اوّل تا آخر جهان، یکی بیش نیست و همه پیامبران بشر را به یک دین دعوت کردهاند. در سوره شوری آیه 13 چنین آمده است:

شَرَعَ لَکمْ مِنَ الدِّینِ ما وَصی بِهِ نوحاً وَ الَّذی اوْحَینا الَیک وَ ما وَصَّینا بِهِ ابْراهیمَ وَ موسی و عیسی.

خداوند برای شما دینی قرار داد که قبلًا به نوح توصیه شده بود و اکنون بر تو وحی کردیم و به ابراهیم و موسی و عیسی نیز توصیه کردیم.

قرآن در همه جا نام این دین را که پیامبران از آدم تا خاتم مردم را بدان دعوت