تمثیل پیغمبر اکرم

نکتهای که در اینجا هست این است که راه راست یکی است، راه کج متعدد. اهل حق همیشه در عالم یک گروهند و مشابه یکدیگر ولی اهل باطل گروهها هستند و غیر مشابه با یکدیگر. چه مثل خوبی پیغمبر اکرم ذکر کرده است! یک وقت اصحاب در جلسهای نشسته بودند؛ دیدند پیغمبر روی زمین همینطور خط میکشد. اول نقطهای را در نظر گرفت. بعد، از آنجا که نشسته بود یک خط مستقیم به سوی آن نقطه کشید. آنگاه خطهایی منحنی- یا اگر مستقیم هم بود غیر موازی با آن خط- کشید؛ یک عده از این طرف کشید یک عده از آن طرف. بعد آن خط وسط را که خط مستقیم بود نشان داد و فرمود: راه ما یعنی همین و یکی هم بیشتر نیست و اما راههایی که به این مقصد منتهی نمیشود و راه ما نیست متعدد است، از این طرف بخواهی بروی صدها راه است، از آن طرف هم بخواهی بروی صدها راه است.

این است که اینجا نگفت که صالحین هم طرائق هستند؛ صالحون یک طریقه بیشتر نیستند. [آن فرد جن گفت] بعضیمان غیرصالحند. غیرصالح هم یک گروه نیستند، گروههای مختلف هستند.

وَ انّا ظَنَنّا انْ لَنْ نُعْجِزَ اللَّهَ فِی الْارْضِ وَ لَنْ نُعْجِزَهُ هَرَباً. «ظن» در زبان عربی به معنی «گمان» به کار برده میشود و به معنی «یقین» هم به کار برده میشود. در قرآن به هر دو معنا به کار برده شده؛ اینجا به معنی یقین به کار برده شده است. وَ انّا ظَنَنّا ما حالا چنین فکر میکنیم، دیگر رسیدهایم به این حقیقت که راه حق لا بُدَّ مِنْه است؛ یعنی انسان نمیتواند خود را به ساحل نجات برساند بدون آنکه راه حق را پیش بگیرد که در واقع خدا را مجبور و عاجز کند. ما فهمیدیم «لا مَفَرَّ مِنْک الّا الَیک» مفرّی از خدا جز به سوی خدا نیست؛ به این یقین رسیدیم انْ لَنْ نُعْجِزَ اللَّهَ فِی الْارْضِ ما نمیتوانیم خدا را عاجز و بیچاره کنیم. مقصود این است که ما نمیتوانیم راه او را نرویم و در عین حال به هدف و مقصد خودمان برسیم؛ یعنی علیرغم راهی که خدا معین کرده است راه دیگری برویم و در عین حال به نتیجه برسیم. این معنایش لغو کردن راه خدا و غلبه کردن بر خداست. فهمیدیم اینها همه خیال است.

این امر نظیر آن چیزی است که در میان ما انسانها هم رخ میدهد که وقتی میبینیم راه خدا دشواری دارد میآییم به خیال خودمان یک راه دیگری خلق میکنیم؛ بعد اگر آن راه را به خودمان نسبت بدهیم کسی از ما قبول نمیکند،