ترسیدن از ارتکاب جرم است. چه شخصی میتواند به نفس خودش اعتماد کند و بگوید نفس من به جایی رسیده که دیگر گناه نمیکند، و تا گناه نکنم خدا ظالم که نیست که بیجهت بخواهد مرا عذاب کند. راست است؛ خدا ظالم نیست و انسانها را به عدالتش عذاب میکند. میگوید وقتی من گناه نکردم خدا عذاب نمیکند. پس من صددرصد به خود اطمینان دارم، میدانم که من را عذاب نمیکند، یعنی به نفس اعتماد دارم. این اشتباه است. معصومین هم اعتمادشان به لطف خداست نه به نفس.

مناجات پیامبر صلی الله علیه و آله

این داستان را مکرر گفتهام. امّ سلمه میگوید یک شب دیدم پیغمبر اکرم در بستر نیست. برخاستم ببینم کجاست. تا نشستم احساس کردم که در گوشه اتاق نشسته و مشغول عبادت و مناجات است. (اتاقها تاریک بوده و چراغ خواب و برق خیابان و این چیزها که نبوده.) گوش کردم ببینم پیغمبر چه میگوید. دیدم در مناجات خودش جملههایی دارد از این قبیل: الهی لاتُشْمِتْ بی عَدُوّی. خدایا مرا مورد شماتت دشمن قرار نده. لاتَسْلُبْ مِنّی صالِحَ ما اعْطَیتَنی نعمتهای خوبی به من دادهای، خدایا از من نگیر. وَ لا تَرُدَّنی الی کلِّ سوءٍ انْقَلْتَنی مِنْهُ مرا به این بدیها که از آنها نجات دادهای برنگردان. وَ لا تَکلْنی الی نَفْسی طَرْفَةَ عَینٍ ابَداً خدایا یک چشم بههم زدن نیز مرا به خود وامگذار. به اینجا که رسید دیگر امّ سلمه بیتاب شد، صدای هقهق گریهاش بلند شد. پیغمبر نمازش را تمام کرد. فرمود: امّسلمه! چرا گریه میکنی؟ گفت:

یا رسولَ اللَّه! وقتی شما میگویید خدایا مرا یک لحظه به خود وامگذار، پس تکلیف ما چیست؟ فرمود: مطلب همینطور است؛ خدا یونس را یک لحظه به خود واگذاشت که آمد به سرش آنچه آمد.

حال هر کسی که اعتماد به خود داشته باشد یعنی اعتمادش را از خدا سلب کند و متکی به خودش باشد که خدا چه طلبی از من دارد؟ مگر غیر از این است که خدا یک حاکم عادل است؟ حاکم عادلْ ظالمها و متجاوزها را عذاب میکند، من [ظلم و تجاوز] نمیکنم، خدایا در مقابلت ایستادهام، به عدل تو به تو احتجاج میکنم؛ فکر نمیکند اکنون که ایستاده، چه کسی نگهش داشته؟ همان نگه داشتنش هم به لطف و عنایت اوست؛ چه اطمینانی به خود داری؟! این است که مؤمن به دلیل اینکه هرگز به خود اعتماد نمیکند و همیشه اعتمادش به خداست، از خودش میترسد که نکند