بیهوش میکند، و شکستها حسن بزرگش این است که انسان را به هوش میآورد.

موفقیتها غالباً انسان را مغرور، غافل و از خود بیخبر میکند؛ و برعکس، شکستهاست که انسان را بیشتر به فکر وادار میکند و پرده غفلت را از جلوی چشم انسان برمیدارد.

دوست داشتن های خدا بی منطق نیست

در آیات بعد میخوانیم خیلی افراد هستند که هر چه بیشتر موفقیت پیدا میکنند بیشتر شاکر و ذاکر خدا میشوند (و باید هم چنین باشند)، یک ذره سبب غفلت آنها نمیشود؛ ولی بعضی از مردم برعکس، کارشان به جایی میرسد که واقعاً این توهم برایشان پیدا میشود که آنچه در دنیا هست دلیل بر تقرب ما نزد خدای متعال است و اینکه خدا ما را دوست دارد. دیدهاید بعضی اشخاص میگویند اصلًا خدا مرا دوست دارد. خیال کرده کهخدا یک کسی را [به گزاف دوست میدارد] مثل اینکه انسانی گاهی به طور دلبخواهی کسی را دوست دارد و درباره او هرگونه تبعیض و بیعدالتی را نسبت به افراد دیگر روا میدارد. خدا هیچکسی را جز بر قانون خودش دوست نمیدارد. نه تنها خدا چنین است؛ شما انسانهای حکیم را در نظر بگیرید، هر انسانی به هر اندازه که از حکمت بیشتر برخوردار باشد دوست داشتنش افراد و اشیاء را، از بیضابطهبودن خارج میشود و تحت ضابطه درمیآید، و هرچه انسانها از حکمت دورتر باشند دوستیهایشان هم بیمنطقتر است.

خدای متعال که حکیم علیالاطلاق است، محال است که به طور بیمنطق انسانی یا گروهی را دوست داشته باشد، همان ادعایی که یهودیها میکردند: لَنْ تَمَسَّنَا النّارُ إلّاأَیاماً مَعْدودَةً [1]. منطقیترین کارها کار خداست و منطقیترین عنایتها عنایتهای خداست و منطقیترین دوستداشتنها دوستداشتنهای خداست.

«أمْ لَکمْ أیمانٌ عَلَینا بالِغَةٌ الی یوْمِ الْقِیمَةِ» یا اینها برعهده ما قَسمهایی دارند، ما را قسم دادهاند و ما قبول کردهایم و ما درگیر قسمی هستیم که خوردهایم و نمیتوانیم قسم خودمان را نقض کنیم، و این قسم را هم تا روز قیامت امتداد دادند و مدتش یک سال و دو سال و پنج سال نیست، قسمی است که برای یک مدت طولانی است