را به ثبوت میرساند.

درد واقعی کفار قریش

بعد قرآن میخواهد بفرماید که حال، درد واقعی اینها چیست؟ این بشر که اینقدر میآید روی نیات خودش پرده میکشد [و] حرفهایی میزند که خودش هم به آن حرفها معتقد نیست، قرآن میخواهد بگوید که اینها خودشان هم به این حرف معتقد نیستند. یک وقت واقعاً برای اینها یک چنین خیال و توهمی پیدا شده بود که- العیاذ باللَّه- این شخص دیوانه است، که باید از آنها رفع توهم شود، و یک وقت مسأله چیز دیگری است و مسأله دو راهِ مختلف است. اینها منافع خودشان را در گمراهی بشر تشخیص دادهاند و تو راه راست را نشان میدهی. مسأله مسأله دو راه و مسأله هدایت و ضلالت است نه مسأله عقل و جنون؛ حقیقت این است. آنها واقعاً در عمق دلشان دچار چنین شبههای نیستند؛ مسأله این است که اینها میخواهند راه تو را به هر شکل و عنوان که هست تخطئه کنند؛ خدا که خودش میداند که حقیقت چیست؛ اگر اینها در زیر این پردهها بر مردم بتوانند تعمیه کنند، بر خدا که تعمیه نمیشود.

«مفتون» به معنی گرفتارشده است، یعنی مجنون. اغلب، مفسرین گفتهاند که «ب» در «بِأَیکمُ الْمَفْتونُ» «ب» زائده است، یعنی «فَسَتُبْصِرُ و یبْصِرون أیکمُ الْمَفْتونُ».

ولی بعضی دیگر از مفسرین گفتهاند دلیل ندارد بگوییم زائده است، اما آنها مفتون را مصدر به معنای خود فتنه گرفتهاند، چون در زبان عربی مفعولِ به معنای مصدر زیاد آمده، مثل میسور که به معنای یسر آمده است. ولی من از این مطلب تعجب کردم- و نرسیدم که همه تفاسیر را ببینم- که اساساً کلمه «ابْصَرَ» در لغت عرب، مکرر و شاید بیشتر با «ب» استعمال میشود و این یک امر استثنائی نیست، یعنی «ابْصَرْتُهُ» در زبان عرب داریم و «ابْصَرْتُ بِهِ» هم زیاد داریم که همان معنی ابْصَرْتُهُ را میدهد و به اصطلاح باء تقویه است. این یک امری نیست که بگوییم استثنائاً در این مورد آمده است که بعد بگوییم آیا «ب» زائد است یا زائد نیست؛ مثل «اعْلَمُ بِهِ» است که در آیه بعد آمده است. «عَلِمْتُهُ» و «عَلِمْتُ بِهِ» هر دو در زبان عرب استعمال شده است.

بنابراین دلیل ندارد که ما «ب» را زائده بگیریم؛ مفتون را به همان معنی مجنون میگیریم و «ب» را هم زائد نمیگیریم.