جوابش چیست؟ محک و تجربه. زمان برای حوادث تاریخی، بهترین لابراتوارها و آزمایشگاههاست. قرآن میگوید عن قریبٍ تو خواهی دید- یعنی تو نخواهی مرد و خواهی دید و آنها هم نخواهند مرد و خواهند دید- که دیوانه کیست: «وَ لَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حینٍ» [1] خبرش را عن قریبٍ خواهید شنید؛ همین چیزی که شما آن را حرفهای یک آدم دیوانه میدانید، اثرش را روی دنیا عنقریبٍ خواهید دید؛ خواهید دید که چگونه قلمها، نوشتهها، فیلسوفها، عالمها، داناها، عاقلهای درجه اول در این آستان خضوع خواهند کرد. شما چند آدم مشرک بتپرستی که همه کارهایتان جنونآمیز است بیایید این حرفها را بزنید، ولی زمان ثابت خواهد کرد. «فَسَتُبْصِرُ و یبْصِرونَ» یعنی به بعد از مرگ تو هم نمیرسد.

ابوسفیان هنوز نمرده بود و اتفاقاً در دربار قیصر بود. مقارنِ بودن او در دربار قیصر نامه پیغمبر اکرم به قیصر رسید که او را به نبوت و رسالت خودش دعوت کرد.

او جلو ایستاده بود و عده دیگری پشت سرش ایستاده بودند، هیبت قیصر هم او را گرفته بود و میترسید که دروغی درباره پیغمبر بگوید، مبادا کسی اطلاعی داشته باشد بگوید در حضور قیصر دروغ میگویی؟ و همان جا گردنش را بزنند. غرق در تعجب شده بود که کار این مرد به کجا رسیده که حالا یکی از دو قدرت بزرگ دنیا را دارد دعوت میکند که بیا اگر سعادت میخواهی نزد من است. تازه این هم به تردید افتاده، میگوید ببینید چه میگوید. قیصر گفت: آیا اهل منطقه شماست؟ بله، اهل منطقه ماست. از احوال او چیزی میدانی؟ بله، میدانم. بگو، ولی راست بگو، یک کلمه دروغ نگو. ابوسفیان مثل یک دستگاه ضبطصوت [سخن گفت و] اصلًا جرأت نکرد یک کلمه خلاف بگوید؛ علیرغم عقیده خودش مجبور شد که آنچه در پیغمبر اکرم از حقیقت هست بیان کند که در کودکی چگونه بوده، در جوانی چگونه بوده، ما او را با چه صفتی میشناختیم و چه میگوید؛ عین حقیقت را گفت. این همان «فَسَتُبْصِرُ وَ یبْصِرونَ. بِأَیکمُ الْمَفْتونُ» است. [گویی ابوسفیان با خود گفت:] عجب دیوانهای بود! ما نمردیم و دیدیم کارش به کجاها رسید!

این به اصطلاح آزمایش عملی است؛ زمان مطلب را ثابت میکند؛ از این اتهامات، از این حرفها هرچه میخواهند بگویند، عن قریبٍ آزمایشگاه زمان مطلب