را تیز کن و دقت کن و فکر کن. گویی اینطور میخواهد بگوید: با چشم انتقاد نگاه کن، ببین میتوانی در جایی عیبی، نقصی، خللی پیدا کنی؟ میفرماید: بار دیگر و بار دیگر (کرَّتَین یعنی مکرر در مکرر) نگاه کن. (این نگاه فقط نگاه با چشم نیست؛ با فکر، با عقل، با علم، با چشم مسلح، با هر چه میخواهی) هر چه که دلت میخواهد، مکرر در مکرر در نظام عالم دقت کن، ببین خللی و عیبی میتوانی پیدا کنی؟ بعد میگوید: من میدانم چه میشود، آخر این چشم و دیدهات برمیگردد به سوی تو شکست خورده، یعنی بدون اینکه هیچ چیزی بتواند پیدا کند:«حَسیر».

قیافه یک آدمی که هم شکست خورده باشد و هم خسته شده باشد چه قیافهای است؟ گاهی انسان یک کاری میکند خیلی خسته میشود ولی بالاخره موفق شده است. او اگرچه آثار خستگی در بدنش هست ولی آثار موفقیت از چشمهایش و از چهرهاش پیداست. گاهی انسان در یک کاری خسته نشده ولی شکست خورده است؛ تنش خسته نیست ولی آثار شکست از چهرهاش و از روحش پیداست. حال، انسان در یک کاری، هم خودش را خسته کرده باشد و هم بعد از خستگی شکستخورده برگردد، ببینید دیگر چه قیافهای پیدا میکند؟! میگوید: چشم و دیده را و دقت و فکر را، هر چه دلت میخواهد، مکرر در مکرر برای پیدا کردن عیبی در کار عالم، در نظام کل عالم به کار بینداز. اما به تو میگویم آخر کار وقتی برمیگردد، هم شکست خورده و هم خسته است؛ خسته و شکستخورده برمیگردد.

هفت سماء

بعد میفرماید: وَ لَقَدْ زَینَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِمَصابیحَ. در آیه قبل سخن از هفت آسمان یا به تعبیر دیگر طبقات هفتگانه آسمان بود. در این آیه تعبیرش این است که ما نزدیکترینِ آن آسمانها را با مصباحها و چراغها مزین گردانیدهایم، که مقصود از چراغها بدون شک ستارههاست. وَ جَعَلْناها رُجوماً لِلشَّیاطینِ. راجع به مسأله آسمانها، در قرآن به طور مسلّم معنی و مفهومی به نام هفت آسمان، البته هفت سماء، وجود دارد. مکرر گفتهایم: سماء با آسمان متفاوت است، چون کلمه «آسمان» که فارسی است یعنی مانند آس (سنگ آسیا)، یعنی آن چیزی که مانند سنگ آسیا میچرخد؛ یعنی مفهوم چرخیدنِ آنچه را که آسمان مینامیم باید قبول کرده باشیم، که همان