خلقت جن

«وَ خَلَقَ الْجانَّ مِنْ مارِجٍ مِنْ نارٍ» قرآن موجود دیگری را عرضه میدارد به نام «جن» یا «جانّ» که در ادبیات فارسی ما این امر منشأ یک سلسله اشتباهات شده و آن این است که ما اغلب کلمه «جن» را به «دیو» ترجمه میکنیم و دیو در فارسی قدیم و در فرهنگ خیلی قدیم ایران معنا و مفهوم دیگری داشته غیر از مفهومی که جن در قرآن دارد. مثل خود کلمه «شیطان» است که گاهی آن را به «اهریمن» ترجمه میکنند، در صورتی که این دو کلمه مساوی یکدیگر نیستند.

از قدیم فکری در دنیا بوده که بیشتر هم در ایران قدیم خود ما بوده است؛ معتقد به ثنویت در خلقت بودند، یعنی مخلوقات را تقسیم میکردند به مخلوقات خوب و بایستنی یعنی مخلوقاتی که بایست هم خلق میشد، و مخلوقات زشت و نبایستنی، مخلوقاتی که نباید خلق میشد. میگفتند منشأ آن خیرها و خلق شدنیها یک مبدأ است که او هدفش از خلقت، خیر بوده، و آن نبایستنیها از کانون دیگری پیدا شده که هدف آن کانون خیر رساندن نبوده، شر رساندن بوده است. (این دو مبدأ را «سپنت مئنیو» و «انگرا مئنیو» مینامیدند، از اسمهای قدیم ایران.) آن گروهی را که جنود آن مبدأ خیر بودند اغلب «ایزِدان» (ایزدها) میگفتند و آن گروهی را که سپاهیان شر بودند «دیو»- و گاهی «دد»- میگفتند. آن دیوها دستاندرکار خلقت عالم بودند، منتها خلقت آن چیزهایی که نباید خلق شوند. فرض کنید فکر میکردند مار و عقرب نباید آفریده شوند؛ آنها هستند که آمدهاند مار و عقرب را آفریدهاند برای اینکه قصد سوء در کار عالم داشتند؛ ولی آن ایزِدان قصد خیر داشتند، مثلًا باران خلق کردند، نور آفریدند. به همین دلیل دیو و ملَک در مقابل هم قرار میگیرند. ملک یعنی موجوداتی که در نظام خلقت قرار گرفتهاند و میخواهند کار خیر انجام دهند، و دیو یعنی موجوداتی که در نظام خلقت قرار گرفتهاند و میخواهند کار شر انجام دهند.

ولی در اسلام و قرآن چنین مطلبی مطرح نیست. از نظر اسلام و قرآن هرچه هست وجودش خیر است، یعنی هیچ چیزی در عالم نیست که اصل خلقتش غلط بوده و نمیبایست آفریده شود، و لهذا قرآن همه مأمورانی را که در نظام خلقت از طرف پروردگار دخالت دارند «ملَک» مینامد، ولی در مقابل به «جن» هم قائل است. جن در ردیف ملائکه نیست، در ردیف انسان است، یعنی در عالم جزء