میگیری.] برخی اشخاص گاهی از این غرورها دارند، به او میگویند با فلانکس ننشین، میگوید من مواظب خودم هستم. میگوییم تو مواظب هستی یعنی آگاهانه نمیگیری، ولی نمیفهمی، میبینی ناآگاهانه طبیعتت گرفته، و خودت نفهمیدهای.

حال وقتی که انسان از مُعاشر خودش ناآگاهانه بگیرد، اولاد از پدر و مادر ناآگاهانه نمیگیرد؟ پس این باوری نیست که انسان خودش را حفظ نکند و بتواند خاندانش را حفظ کند. مرحوم شیخ غلامرضا یزدی رضواناللَّه علیه که مرد بسیار بزرگی بود (دو سال به قم آمد، علمای قم خیلی اصرار کردند که او را نگه دارند، جریان مفصلی دارد، پسرش هم همان جا فوت کرد، برای درس تفسیری که داشت) یک وقتی در یک منبر مطلبی آورد، گفت که یک دهاتی اسهال داشت، یک کسی برایش فرنی آورد. گفت من نمیخورم. گفتند چرا؟ گفت این خودش را نمیتواند نگه دارد، شکم مرا میتواند نگه دارد؟ حال، آدمی که خودش خودش را نمیتواند نگه دارد، میتواند مردم را نگه دارد؟ پدری که خودش را نتواند نگه دارد، بچههایش را میتواند نگه دارد؟ این است که قرآن میگوید:«قوا انْفُسَکمْ وَ اهْلیکمْ» اول خودت را نگه دار، بعد برو سراغ زن و بچه. تو که خودت را نمیتوانی نگه داری چطور زن و بچهات را میتوانی نگه داری؟ اول خود نگهداری، بعد غیر نگهداری.

مطلقِ کسانی که میخواهند نگهدارنده اخلاقی جامعه باشند، اگر خودشان را نتوانند نگه دارند [جامعه را نمیتوانند نگه دارند.] امکان ندارد که انسان خودش را نتواند نگه دارد، بعد بگوید من جامعه را میخواهم نگه دارم.

کیفر آخرت عین اعمال ماست

یا ایهَا الَّذینَ کفَروا لا تَعْتَذِرُوا الْیوْمَ انَّما تُجْزَوْنَ ما کنْتُمْ تَعْمَلونَ. همانطور که مفسرین گفتهاند این آیه دوم تأکیدی است بر آیه قبلی؛ منتها آیه قبلی به صورت اشاره مطلب را گفته بود، در کلمه «وَقود» بیان کرده بود، این آیه به صورت صریحتر بیان میکند.

این «یا ایهَا الَّذینَ کفَروا» خطاب امروز نیست، در قیامت این خطاب تکرار میشود:

«لا تَعْتَذِرُوا الْیوْمَ» امروز عذرخواهی نکنید، امروز اعتذار نجویید. اعتذارجویی نوعی اظهار پشیمانی و بازگشت و به یک معنا توبه است. امروز اعتذار نجویید، چرا؟ عذر پذیرفته نمیشود، چرا؟ آیا از پذیرفتن عذر مضایقه میشود یا پذیرفتنی نیست؟