زمین آنهاست) آسمان دوم به منزله قبهای بر آسمان اول است؛ یعنی اینجور نیست که هیئتیها میگویند که آسمانها به یکدیگر چسبیدهاند مثل پوست پیاز. همینطور که آسمان اول بر زمین مانند یک قبه است، آسمان دوم بر آسمان اول مانند یک قبه است، و بالای آسمان دوم خود یک زمینی است. بعد همین آیه را خواند، فرمود: این است معنی قرآن که میفرماید: اللَّهُ الَّذی خَلَقَ سَبْعَ سَمواتٍ وَ مِنَ الْارْضِ مِثْلَهُنَّ یتَنَزَّلُ الْامْرُ بَینَهُنَّ.

پس این نظریه قرآن نظریهای است که هیئت قدیم آن را تأیید نمیکند و بلکه تضاد و تناقض هم با آن دارد، هیئت جدید هم تأیید نمیکند، ولی با این بیانی که عرض کردیم قرآن در حدودی بحث کرده است که از حدود هیئت جدید بیرون است، یعنی بحثی است در زمینه ماوراء همه ستارگان، و قلمرو هیئت جدید هنوز داخل ستارگان است و به نهایت ستارگان هم نرسیده است.

آسمانها، قرارگاه ملائکه

بعد قرآن میفرماید: [یتَنَزَّلُ الْامْرُ بَینَهُنَ. ما میتوانیم از] [1] آثار و روایات اسلامی بفهمیم که آسمانها به نحوی قرارگاه ملائکه هستند. البته ملائکه که در آسمانها قرار دارند مثل انسان که در زمین قرار دارد نیست که یک جسمی باشد که روی زمین بخواهد راه برود. اگر ما بخواهیم برای آنها شبیهی قائل بشویم، مثل روحاند برای جسم، نه مثل جسمی برای جسم، یعنی آن ملائکه نوعی تعلق به آن آسمانها دارند آنچنانکه روحی به بدنی تعلق دارد، اما حقیقت آنها چیست، ما نمیدانیم. آن ملائکهای که امر الهی را حامل هستند و تدبیر جهان را به عهده دارند، نوعی تعلق و وابستگی به آن آسمانها دارند که آن مقداری که ما درک میکنیم از قبیل تعلقی است که روح به بدن دارد. این مطلبی است که قرآن ذکر کرده است و تا این مقدار را ما میتوانیم بفهمیم و بدانیم، و بیش از آن شاید هنوز باید علم بشر خیلی پیش برود تا به این حقیقت نزدیک شود.

حال آیه را بخوانیم: اللهُ الَذی خَلَقَ سَموات و مِنَ الارضِ میثلَهُن خداست آن که هفت آسمان آفرید و از زمین مانند آنها را. مفسرین در باب زمینهای هفتگانه