عادت شدن و بچهآوردن گذشته است باید عده نگه دارد، درصورتی که در طلاق اگر زن به سن یائسگی برسد اصلًا عده ندارد.

حال مسألهای پیش میآید که اگر زنی شوهرش مُرد و زن حامله بود، عده زن چقدر است؟ آیا چهار ماه و ده روز است یا وضع حمل است؟ به حسب فقه شیعه- که از مسلّمات فقه شیعه است و از همان اول حضرت امیر علیه السلام این مطلب را توضیح دادند- زنی که حامل باشد و شوهرش بمیرد، عدهاش «ابْعَدُ الاجَلَین» است، یعنی دورترین مدتها؛ یعنی از این چهار ماه و ده روز و مدت حمل، هر کدام دورتر باشد عدهاش همان است. اگر زن تازه حامله شده است و شوهرش مُرد، نُه ماه بعد میخواهد بزاید، مدتش آن نُه ماه است. اگر زن وضع حملش قریب است، مثلًا یک روز دیگر خواهد زایید، باید عده چهار ماه و ده روز را نگه دارد.

اینجا امر تقوا را تکرار میفرماید. تکرار اینها برای این است- از آیه بعد هم استنباط خواهیم کرد- که قرآن میخواهد اهمیت فوقالعاده رعایت حدود خانوادگی را ذکر کند، چون تقوا «خود نگهداری» و رعایت حدود الهی است که در ابتدای سوره هم فرمود:«وَ تِلْک حُدودُ اللَّهِ وَ مَنْ یتَعَدَّ حُدودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ» اینها حدود الهی است، هر که از این حدود تجاوز کند به خود ستم کرده است. تقوا هم خود نگهداری یعنی تجاوز نکردن از حدود و مقررات الهی است. اینکه تقوا و حفظ حدود الهی تکرار میشود، اشعار به این است که مسائل خانوادگی فوقالعاده اهمیت دارد، و قبلًا عرض کردیم که در کمتر مسألهای قرآن به اندازه مسائل خانوادگی به جزئیات مسأله پرداخته است، و این، نهایتْ درجه [اهمیت] مسائل مربوط به حدود خانوادگی را نشان میدهد.

تقوا و آسان شدن کارها

«وَ مَنْ یتَّقِ اللَّهَ یجْعَلْ لَهُ مِنْ أَمْرِهِ یسْراً» هر کسی که تقوای الهی را پیشه کند خدا برای او در کارش سهولت و آسانی قرار میدهد. این جمله و جمله «وَ مَنْ یتَّقِ اللَّهَ یجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً» نزدیک به یکدیگر است. باز انسان، با بصیرت ناقص خودش خیال میکند تقوا برای انسان اشکال ایجاد میکند، کار او را سخت و مشکل میکند. قرآن میگوید: عکس قضیه است، کار را آسان میکند. شما تقوای الهی را پیشه کنید، بعد ببینید چگونه کارهای سخت برای شما آسان میشود. همینطور که برای متقی