که گفتیم یک اقلیتی هستند و یا مغبونیتشان از این جهت است که چرا ما کم سود بردیم، ای کاش بیش از این کار کرده بودیم. میفرماید:«وَ مَنْ یؤْمِنْ بِاللَّهِ وَ یعْمَلْ صالِحاً یکفِّرْ عَنْهُ سَیئاتِهِ» آن کسی که به ذات حق ایمان واقعی بیاورد و موحد واقعی باشد و عمل شایسته انجام دهد خداوند بدیهای او را میپوشاند.

مغفرت

این را مکرر عرض کردهایم که وقتی قرآن کلمه عمل صالح را بهکار میبرد، عمل شایسته باید از چه نظر شایسته باشد. «عمل» را پشت سر «ایمان» ذکر میکند. هر ایمانی نوعی عمل را ایجاد میکند؛ عمل انسان را ایمان انسان تعیین میکند. یک فرد وقتی موحد و خداشناس شد، خودِ خداشناسی، برای انسان برنامه تعیین میکند. به قول امروزیها جهانبینی برای انسان ایدئولوژی میسازد. انسان جهان را هرگونه که ببیند، آن برنامه عملی که باید تنظیم کند خواهناخواه باید بر اساس آن نوع بینش باشد.«وَ مَنْ یؤْمِنْ بِاللَّهِ» آن کسی که بینش او بینش توحیدی باشد «وَ یعْمَلْ صالِحاً» و بر اساس بینش توحیدی عمل کند، عملش شایسته بینش او باشد، اولین بشارت قرآن برای چنین فردی این است:«یکفِّرْ عَنْهُ سَیئاتِهِ» ایمان و عمل صالح گناهان او را جبران میکند و روی بدیهای او را میپوشاند. این همان مسأله مغفرت الهی است. نمیشود که از بشر عادی انتظار داشت که گناه از او سر نزند. ولی یک وقت هست که گناه در حدی است که روی عمل صالح را میپوشاند و یک وقت هم ایمان و عمل در حدی است که روی گناه را میپوشاند. این که در قرآن مجید آمده است به اعمال مردم رسیدگی میشود و میزان و سنجشی در آنجا هست، معنایش این است که تا کدام طرف بچربد؛ آیا اعمال صالح روی اعمال ناصالح را میپوشانند و یا اعمال ناصالح روی اعمال صالح را میپوشانند؟ آنجا که اعمال صالح روی گناهان را میپوشانند قرآن تعبیر به «تکفیر» یعنی پوشاندن و جبران کردن میکند و آنجا که گناهان روی اعمال نیک را میپوشانند و غلبه با گناهان است تعبیر به «حبط» میشود. اعمال صالح چنین افرادی حبط میشود و از بین میرود.

پس «یکفِّرْ عَنْهُ سَیئاتِهِ» یعنی خداوند گناهان او را میپوشاند. همیشه عرض کردهایم که ماده «کفْر» که کلمه «کفَرَ» هم از آن مشتق است به معنی پوشاندن است.

خداوند متعال هر انسانی اعم از مسلم و کافر را با فطرت توحیدی آفریده است و