فَارْحَمْنا» خدایا! آنگاه که اولین و آخرین را در قیامت گرد میآوری به ما ترحم بفرما!

پس در قیامت از فرق به سوی جمع میرویم. این متفرقات مکانی و زمانی، در آن جهان همه مجتمعات و با هم هستند. این یک لقب قیامت است.

دو معنا برای « یوم التغابن »:

معنای اول

یک لقب دیگر قیامت که قرآن ذکر فرموده است «یومالتغابن» است. تغابن از ماده «غَبْن» است. «غَبْن» داریم و «غَبَن» که معانی نزدیک به هم دارند. این مصرع از صبیان است: «غَبْن در زرها زیان است و غَبَن در رأیها». این، اصطلاح بازاری است که در یک معامله و داد و ستدی که کسی انجام میدهد اگر کمتر از آنچه که داده است بگیرد اسمش میشود «غبْن». این در مال است. اگر انسان در فکر ضرر کند میشود «غَبَن». به هر حال ماده «غبن» مربوط به از دستدادن سرمایه است.

قیامت روز «تغابن» است. «تغابن» به اصطلاح علمای صَرف از باب «تفاعل» است و در معنای باب «تفاعل» اشتراک است. وقتی که دو نفر یا بیش از آن در کاری شرکت داشته باشند گاهی آن را در باب «تفاعل» بیان میکنند. «تضاربَ زیدٌ و عمروٌ» یعنی زید و عمرو هر دو در عمل زدن شریک هستند. «تغابن» یعنی مشارکت کردن در غبن. بعضی از مفسرین جنبه باب تفاعل این کلمه را درنظر نگرفتهاند و همینقدر گفتهاند که روز قیامت روز غبن است، روز مغبونیت است، به این معنا که هر کسی احساس مغبونیت میکند، هم سعید احساس مغبونیت میکند و هم شقی.

یک مثال عادی بازاری میزنیم. اگر معامله یک زمین پیش بیاید، عدهای آن را میخرند و عده دیگری سرمایه خودشان را صرف آن نمیکنند و صرف چیز دیگری میکنند. بعد که این زمین ترقی میکند هر دو دسته احساس مغبونیت و ناراحتی میکنند. آن کسی که نخریده احساس مغبونیت میکند که عجب معامله مفتی پیش آمد و انجام ندادم و آن کسی هم که معامله کرده است باز ناراحت است که چرا کم خریدم، ای کاش بیشتر میخریدم.

در قیامت همه مردم مگر افراد بسیار نادری که یک لحظه را هم از دست ندادهاند احساس غبن میکنند. حساب میکنند که ما هفتاد سال عمر کردیم. هفتاد سال یعنی هفتاد «سیصد و شصت و پنج روز». هفتاد را در سیصد و شصت و پنج