خداوند متعال ملِک حقیقی و واقعی است نه ملِکی که دایره مُلکش مثلًا در حد دایره مُلک بشرهاست یا کمی از آن بیشتر؛ ملِکی که دایره مُلکش تمام ذرات وجود را میگیرد. تمام ذرات وجود به منزله جنود و سپاهیان پروردگار هستند (وَلِلَّهِ جُنودُ السَّمواتِ وَ الْارْضِ) [1]، همانطوری که مولوی میگوید:

خدا ملِک منزه از نقص است «

الْمَلِک الْقُدّوس» (من بین راه که میآمدم یکی از تفاسیر را مطالعه میکردم، نکتهای را ذکر کرده بود که نکته خوبی است.) در دو جای قرآن میبینیم ترکیب «الْمَلِک الْقُدّوس» آمده است و ظاهراً غیر از این دو جا ما جای دیگر نداریم. یکی در اول سوره جمعه است که میفرماید: «یسَبِّحُ لِلَّهِ ما فِی السَّمواتِ وَ ما فِی الْارْضِ الْمَلِک الْقُدّوسِ الْعَزیزِ الْحَکیم». آنجا کلمه «ملک» که آمده پشت سرش کلمه «قدّوس» آمده است. در آخر سوره حشر هم بلافاصله بعد از کلمه «ملک» کلمه «قدّوس» آمده؛ چرا؟ قدّوس از ماده «قدس» است [و قدس و] قداست [یعنی] طهارت، نزاهت، مبرّا بودن از هر عیب و نقص و از هر کارِ ناکردنی (کما اینکه کلمه «سُبّوح» هم بر خداوند اطلاق میشود)، همان معنای «یسَبِّحُ لِلَّهِ ما فِی السَّمواتِ وَ ما فِی الْارْض» که در اول سوره جمعه و اول یک سوره دیگر هست و در یک سوره دیگر بدون «ما» هست.

«خداوند قدّوس است» یعنی از هر چه که نقص و کمبودی و نبایستنی هست منزّه است، [یعنی] «تَعالَی اللَّهُ» برتر است خداوند از اینکه به چیزی که دلالت کند بر یک کمی، بر یک کاستی، بر یک نقص، بر یک نبایستنی، متصف باشد. مبالغه هم هست؛ یعنی پروردگار در نهایتْ درجه [منزه از نقص] است، یعنی هر چه هم که شما بخواهید صفات کمال به او نسبت بدهید آخرش آن صفات کمال- چون شما نسبت میدهید- عاری از نوعی نقص نیست. این جامههایی که بشر در معرفت خودش به پروردگار میپوشاند، در نهایت امر باید پروردگار را از اینها منزه بداند؛ یعنی باز او برتر و بالاتر از همه اینهاست.