غایب، برای این است که ما ضمیر داریم و اشاره؛ هم در فارسی و هم در عربی و در هر زبانی، ضمائر داریم و اسماء اشارات. ضمائر همان است که اول شخص و دوم شخص و سوم شخص دارد. «من» را اول شخص یا متکلم میگویند؛ «تو» مخاطب است، یا در اصطلاح امروزیها دوم شخص، و «او» مغایب. وقتی میخواهند از کسی یا چیزی بحث کنند که او غیر گوینده و غیر مخاطب است، از وی با کلمه «او» تعبیر میکنند. ولی در اشاره، واقعاً اشاره است: این، آن. عرب مثلًا میگوید «هذا» یا «ذاک». وقتی میخواهد بگوید «این»، [در اشاره] به نزدیک میگوید: «هذا» یا «ذا»؛ وقتی که میخواهد بگوید «آن»، در اشاره به دور میگوید «ذاک». البته در عربی متوسط و دور هست (ذاک و ذلک) که در فارسی نیست؛ در فارسی ما فقط «آن» داریم. در عربی اگر [مورد اشاره] کم دور باشد میگویند «ذاک»، وقتی میخواهند خیلی دور در نظر بگیرند میگویند «ذلِک».

در مورد خدا اول شخص (انَا) استعمال میشود که خود خداوند استعمال میکند (انّی انَا اللَّهُ)؛ دوم شخص هم استعمال میشود که ما «انْتَ» (تو) میگوییم؛ سوم شخص هم استعمال میشود که «او» میگوییم. ولی اسمهای اشاره (این یا آن) در مورد خدا استعمال نمیشود و این نکتهای است که باید به آن توجه کرد. ما در مورد خدا «هذا» یا «ذاک» استعمال نمیکنیم، بلکه در مورد هر چیز دیگر استعمال میکنیم ولی در مورد خدا اسم اشاره بهکار نمیبریم و جایز نیست بهکار ببریم چون از مختصات الهی این است که خدا قابل اشاره نیست. در نهجالبلاغه از مسائلی که خیلی روی آن تکیه شده است یکی همین است که به خدا نمیشود اشاره کرد؛ اگر مثلًا خدا را با فلان صفت توصیف کنی لازمهاش این است که به خدا اشاره کرده باشی و هر کس که به خدا اشاره کند خدا را محدود کرده است. در خطبه اول نهجالبلاغه است: «... وَ مَنْ جَهِلَهُ فَقَدْ اشارَ الَیهِ وَ مَنْ اشارَ الَیهِ فَقَدْ حَدَّهُ ...».

این است که اگر از حالت اول شخص و دوم شخص خارج شد، در غیر خدا به صورت «این» و «آن» یعنی با اسم اشاره هم میشود او را بیان کرد ولی در خدا با اسم اشاره نمیشود، منحصراً باید با سوم شخص ضمیر گفته شود و آن «او» است.

« هو » از اسماء اللَّه

نکته دیگر این است که کلمه «هو» در باره خدا از ضمیر هم یک درجه بالاتر است.