اگر آن طرف بخواهد بزند باید اول افراد خودش را بزند. این مسأله را فقها طرح کردهاند که اگر ما دیدیم دشمن هجوم آورده و گروهی مسلمان بیگناه را سپر خودش قرار داده است، امر ما دایر است میان یکی از دو کار: یا این عده بیگناه را بکشیم تا بتوانیم جلو هجوم دشمن را بگیریم و یا اینکه به خاطر این بیگناهها دست از مبارزه برداریم، تسلیم دشمن باشیم که دشمن چه میکند. میگویند اینجا برای شما جایز است که همین بیگناهها را به دست خودتان بکشید (البته آنها شهیدند در راه خدا) برای اینکه جلو پیشروی دشمن را بگیرید، زیرا اگر این کار را نکنید، بعد دشمن میآید بیشتر از آنها را میکشد، همانها را میکشد بعلاوه یک عده افراد دیگر.

پس امر دایر است میان اهم و مهم که ما خون این عده بیگناه را اینجا حفظ کنیم ولی در ازای آن خون عده بیشتری بیگناه را هدر بدهیم یا این عده بیگناه را با دست خودمان سر ببُریم برای اینکه جلو خونهای دیگر گرفته شود؟ فقه اجازه میدهد، میگوید این کار را بکنید.

تضاد میان عاطفه و عقل

حال منطق و عقل در اینجا چه میگوید؟ آیا عقل میگوید بیگناهها را نباید کشت به هر قیمتی که تمام میشود؟ یا عقل میگوید بیگناه را بیجهت نباید کشت و گاهی بیگناه با جهت کشته میشود و باید هم کشته شود، مثل خودِ رفتن سرباز به میدان جنگ که بالاخره کشته خواهد شد؛ یعنی اینجا تضاد است میان عاطفه و عقل.

خیلی جاها میان عاطفه و عقل تضاد واقع میشود. یک کار را عقل میگوید بکن، عاطفه میگوید نکن. آن که محکومِ عاطفه است نمیکند و آن که محکومِ حکم عقل است میکند، نظیر همین مثالهای معروف که بچهای احتیاج دارد به یک عمل جراحی، اگر به مادر که خیلی اهل عاطفه است بگویی، بچه را میکشد بغل خودش، میگوید من حاضر نیستم مثلًا شکم او را باز کنند یا دست او را احیاناً ببُرند.

عاطفهاش به او اجازه نمیدهد. ولی عقل چه میگوید؟ همان مادر اگر فکر قویتری داشته باشد، چنانچه از گفته پزشک یقین پیدا کرد که بریدن دست این بچه یگانه راه نجات اوست، میگوید اینکار را بکن. خود بچه چطور؟ او که محال است تسلیم بشود. مولوی این مثال را به حجامت ذکر میکند یعنی خود بچه را با مادر مقایسه میکند، میگوید: