دنیوی گفتهاند. حقیقتش را تا انسان نرود [درک نمیکند،] آنهایی که رفتهاند میدانند، یا اهل حقیقت که با مکاشفه و با وحی به دست آوردهاند میدانند. با ما به زبان دنیا گفته شده است، ما هم از روی نمونههای دنیا یک چیزی میفهمیم والّا واقعیت آنها را درست درک نمیکنیم. ولی این قدر میدانیم که نعیمهایی، انواعی نعیمهای روحی و مادی در آنجا وجود دارد.

همه کسانی که خدا را از ترس کیفر یا به خاطر ثواب عبادت میکنند همان اصحابالیمیناند. ولی به ما گفتهاند مردمی هستند فارغ از هر دو؛ اینها خدا را پرستش میکنند نه به خاطر اجر و پاداش [و نه از ترس کیفر] بلکه به خاطر شایستگی حق برای عبادت، طلب رضای حق، برای شکرگزاری حق، برای محبت حق، که اگر حق بهشت و جهنمی هم نمیداشت به حال آنها فرق نمیکرد. اینها قهراً از اصحابالیمین خیلی بالاترند و همان «سابقون» هستند. شک ندارد آنها که سابقون هستند از عذاب اهل جهنم ایمناند. نمیشود گفت شما که برای فرار از جهنم عبادت نکردید پس العیاذ بالله [مستحق] عذاب جهنم هستید؛ بلکه آنها نعیمهای بهشتی را بیش از دیگران هم دارند. به آنها نمیگویند شما که برای نعیم عبادت نکردید پس نعیمی ندارید. آن که کامل را بخواهد ناقص خودبهخود دنبالش هست.

آن که ناقص را بخواهد و کامل را نخواهد به ناقص میرسد، از کامل محروم است ولی آن که کامل را بخواهد (نه اینکه کامل را بخواهد به خاطر ناقص؛ اگر کامل را بخواهد به خاطر ناقص، همان ناقص را خواسته) ناقص را هم نخواهد، ناقص خود به خود به او میرسد.

مثل خود دنیا و آخرت است. مگر خود دنیا و آخرت اینجور نیست؟ کسی که فقط و فقط برای لذات دنیا کار میکند، او از آخرت محروم میماند. ولی یک کسی کار را برای خدا انجام میدهد، دنیایش رسید رسید، نرسید نرسید. مقیاس کار این است که اگر انسان همتش این باشدکه فقط پشم و پشگل بخواهد به همان میرسد.

او قهراً هدفش این است که ببیند چه کسی قطار شتر دارد و شترهایش را کجا میخواباند که آنجا پشگل زیاد جمع شده، برویم پشگل جمع کنیم. حداکثر این است که پشم شتر کجا پیدا میشود برویم پشم شتر تهیه کنیم. ولی یک کسی همتش این است که قطار شتر داشته باشد. انسان اگر قطار شتر داشته باشد آن شترها پشم و پشگل هم دارند. این، مثَل دنیا و آخرت است. اگر انسان آخرت را بخواهد دنیا