یبایعونَک تَحْتَ الشَّجَرَةِ» [1] آن مربوط به مؤمنین میشود، این راجع به پیغمبر است.

فرمود: «انَّ الَّذینَ یبایعونَک انَّما یبایعونَ اللَّهَ» [کسانی که با تو بیعت میکنند] با خدا بیعت میکنند؛ بیعت با تو بیعت با خداست. بالاتر از این، «یدُ اللَّهِ فَوْقَ ایدیهِمْ» دست خداست بالای دست آنها؛ یعنی چه؟

معنای « بیعت »

بیعت از ماده «بیع» به معنی فروختن است. حقیقت بیعت پیمان است، همین چیزی است که ما امروز در مواقعی به آن میگوییم دست دادن. مثلًا شخصی میگوید اگر من افرادی کمک پیدا کنم حاضرم پانصد هزار تومان برای فلان کار خیر سرمایهگذاری کنم. به یکی که آنجا نشسته و چنین روحی دارد میگوید حاضری همین مقدار سرمایهگذاری کنی؟ میگوید بله، میگوید دست بده. این دست دادن چیست؟ فردی حرف میزند، یک حرف هم دیگری میزند، ولی وقتی که میخواهند این را به صورت مؤکد در بیاورند، دستهایشان را روی همدیگر میگذارند. این دستها را که میگیرند و فشار میدهند، این فشار دادن یعنی من قول دادم، من متعهد شدم. در عرب هم همین کار معمول بوده که اسم این را میگذاشتند «بیعت». وقتی کسی [میخواست] آمادگی خودش را برای امری، برای نصرت و یاری شخصی، یا به عنوان خلافت او [اعلام کند] میآمد دست میداد و بیعت میکرد و این را پیمان خیلی مؤکدی میشمردند و نقض بیعت را جایز نمیدانستند و طبعاً هم جایز نیست (نقض بیعت را میگفتند «نکث»، که اینجا میخوانیم: فَمَنْ نَکثَ فَانَّما ینْکثُ عَلی نَفْسِهِ) چون وفای به پیمان یک امر عقلی و انسانی است که «یا ایهَا الَّذینَ امَنوا اوْفوا بِالْعُقود» [2].

در قضیه حدیبیه وقتی که کار سخت شد و احتمال اینکه درگیری و جنگ شدیدی رخ بدهد [قوّت گرفت] و مسلمین هم چنین آمادگیای داشتند، غیر از یک نفر بقیه همه آمدند با پیغمبر اکرم در زیر آن درخت بیعت کردند. قرآن اینجا میفرماید: آنها که با تو بیعت کردند درواقع با خدا بیعت کردند. مقصود این است که