نه بتهای ظاهریشان، یعنی آن بتهایی که میروند در مقابل آنها قربانی میکنند، نیاز میکنند [1]، خم و راست میشوند، [مانند] بت هُبَل، بت عُزّی. آنجا نه پولشان به دردشان خواهد خورد و نه این بتها. باز تأکید میفرماید که «وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظیمٌ» برای اینها عذاب بسیار بزرگی وجود دارد.

«هذا هُدًی وَ الَّذینَ کفَروا بایاتِ رَبِّهِمْ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ الیمٌ» (در این آیه پنج بار تهدید به عذاب آمده است) قرآن هدایت است (نمیگوید قرآن هدایت کننده است، میگوید قرآن محض هدایت است)، آنها که به آیات پروردگارشان- که محض هدایت است- کفر و عناد میورزند عذابی دردناک از نوع پلیدی (عذاب بسیار پلیدی) خواهند داشت.

در آن آیه ما داشتیم که «تِلْک ایاتُ اللَّهِ نَتْلوها عَلَیک بِالْحَقِ» اینها آیات الهی است که ما به حق بر تو تلاوت میکنیم. قبلش هم آیات کونیه را ذکر کرده بود. در وسط وارد شد درباره افرادی که آیات خدا را تکذیب میکنند و در مقابل آیات حق میایستند و میگویند همه این حرفها دروغ است، هیچ چیزی را قبول نداریم، در باره اینها بحث کرد، دومرتبه وارد اصل مطلب میشود. اینجا باز مخاطب همه مردم دنیا هستند: «اللَّهُ الَّذی سَخَّرَ لَکمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِی الْفُلْک فیهِ بِامْرِهِ وَ لِتَبْتَغوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّکمْ تَشْکرونَ». عطف به آیات اول است که فرمود: «انَّ فِی السَّمواتِ وَ الْارْضِ لَایاتٍ لِلْمُؤْمِنینَ. وَ فی خَلْقِکمْ وَ ما یبُثُّ مِنْ دابَّةٍ ایاتٌ لِقَوْمٍ یوقِنونَ. وَ اخْتِلافِ اللَّیلِ وَ النَّهارِ وَ ما انْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّماءِ مِنْ رِزْقٍ فَاحْیا بِهِ الْارْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ تَصْریفِ الرِّیاحِ ایاتٌ لِقَوْمٍ یعْقِلونَ». دومرتبه وارد همین گونه مسائل میشود: اللَّه است، خداست آن کسی که دریاها را مسخَّر شما قرار داده است که کشتیها بر روی این دریاها جریان پیدا کنند و شما از منافع دریاها استفاده کنید و شما یک بهره معنوی ببرید و آن این است که خدای خودتان را بشناسید و شکرگزار باشید.

نظم و ترتیب در دستگاه خلقت

قرآن کریم کوشش دارد که ما این نکته را درک کنیم که هیچ چیزی در دنیا بر اساس تصادف به وجود نیامده و به وجود نمیآید. همه اینها «حساب شده» است. از نظر علمی این مطلب مسلّم است که دنیایی که ما میبینیم، با این همه اشیاء مختلف و متنوعی که دارد: یکی خورشید است، یکی زمین، یکی ماه، یکی آب و یکی هوا؛ هوا باز اکسیژن دارد، ازت دارد؛ در زمین عنصرهای زیادی وجود دارد، درخت وجود دارد، انسان وجود دارد؛ این نظامی که امروز ما میبینیم، زمین به دور خودش و به دور خورشید میچرخد؛ حسابهایی که در این موارد وجود دارد [تصادفاً به