نعمتهای اخروی هر دو تجسم اعمال انسان در دنیاست. آن کسی که کارش در دنیا اهانت کردن و خوار کردن چیزی است که استحقاق چنین خواری را ندارد، نوع عذابی که در آخرت گرفتار آن میشود عذابی است که تنها درد نیست، اهانت هم در آن وجود دارد.

کلمه « وراء » «

مِنْ وَرائِهِمْ جَهَنَّمُ». کلمه «وراء» بیشتر به معنی «پشت سر» به کار برده میشود ولی اختصاص به آن ندارد، در مورد جلو و رو هم گفته میشود. در سوره مبارکه کهف در داستان موسی و عبد صالح (خضر) آنجا که خضر کشتی را سوراخ کرد و مورد اعتراض موسی قرار گرفت، با اینکه خضر شرط کرده بود که تو باید در مقابل من تسلیم باشی و به هیچ وجه اعتراض نداشته باشی اما موسی تاب نیاورد چون میدید به اصطلاح شریعت دارد شکسته میشود، قانون دارد نقض میشود، با اینکه قول داده بود حرف نزند معذلک اعتراض کرد، آخر کار که قرار شد از یکدیگر جدا بشوند خضر گفت حالا که از همدیگر جدا میشویم من راز کارهای خودم را به تو میگویم تا بر تو روشن بشود که من بیجهت کاری نکردم، من چیزی را میدانستم که تو نمیدانستی: «امَّا السَّفینَةُ فَکانَتْ لِمَساکینَ یعْمَلونَ فِی الْبَحْرِ فَارَدْتُ انْ اعیبَها وَ کانَ وَرائَهُمْ مَلِک یأْخُذُ کلَّ سَفینةٍ غَصْباً» [1] این کشتی (البته شاید چیزی نظیر بلم بوده چون در آن زمان کشتیهای بزرگ وجود نداشته) مال یک عده مردم فقیر است که در دریا کارگرند و من اطلاع داشتم که در جلوی روی اینها، در مسیر اینها، در ساحلی که این کشتی پهلو میگیرد، زورمندی، ملِکی هست که کشتیها را یک یک غصب میکند. من خواستم این کشتی را معیوب کنم که بعد به عذر این عیب آن را نگیرند، مثل آدمهایی که خودشان را معیوب نشان میدهند که آنها را به سربازی نبرند. برای اینکه او غصب نکند من این کار را کردم. غرضم این جهت است: «وَ کانَ وَرائَهُمْ مَلِک یأْخُذُ کلَّ سَفینَةٍ غَصْباً». «وراء» در آنجا یعنی «جلو». مسلّم آنجا مقصود «پشت سر» نیست. ادبای مفسرین مثل کشّاف و طبرسی در مجمعالبیان تصریح کردهاند که کلمه «وراء» به هر دو مورد اطلاق میشود.

. کهف/ 79.