لَمْ یسْمَعْها» در حالی که مستکبر است و تکبر میورزد. در جلسه پیش عرض کردیم بالاترین و شنیعترین تکبرها تکبر بر خداست. مقصود از «تکبر بر خدا» تکبر بر حقیقت است؛ یعنی انسان وقتی حقیقتی را به او عرضه بدارند کسر شأن خودش بداند که آن را قبول کند. این را میگویند تکبر بر خدا. وقتی که انسان یک چیزی را حق ببیند و بعد زورش بیاید حق را قبول کند و کسر شأن خودش بداند که این حق را بپذیرد و تکبر کند بر قبول حق، این را میگویند «استکبار بر خدا». قرآن میخواهد بگوید این حس میکند که حقیقت است اما آن تکبرش و آن خودخواهی و خودپرستی و خودپسندیاش به او اجازه نمیدهد که قبول کند، در حالی که مستکبر است پشت میکند، اعراض میکند؛ و قرآن یک کلمه دیگر هم اضافه میکند، نمیفرماید: «ثُمَّ یسْتَکبِرُ» میفرماید: «ثُمَّ یصِرُّ مُسْتَکبِراً» در استکبار خودش اصرار میورزد.

اصرار بر گناه صغیره

تأکید و تکرار را میگویند «اصرار». شنیدهاید میگویند «گناه کبیره»؛ میگویند چیزی که یک نفر عادل به موجب آن از عدالت خارج میشود و فاسق میگردد، یکی ارتکاب کبیره است و دیگر اصرار بر صغیره؛ یعنی یک گناه ممکن است گناه کبیره نباشد ولی این گناه را هی تکرار میکند، در اثر تکرار، یک گناه صغیره حکم یک گناه کبیره را پیدا میکند. لهذا میگویند: «لا صغیرةَ مَعَ الْاصْرار» یعنی هر گناه صغیره هم اگر اصرار روی آن واقع شد و تأکید و تکرار گردید دیگر نباید آن را صغیره بشمارید، باید کبیره بشمارید، چرا؟ علتش روشن است: هر گناهی یک مقدار روی قلب انسان و روی روح انسان اثر میگذارد و روح انسان را قسی و فاسد میکند. گناه صغیره یک ذره اثر میگذارد نه زیاد، ولی «یک ذره» اگر تکرار شد میشود دو ذره و ده ذره و صد ذره، بعد اثرش برابر میشود با یک گناه کبیره. حال اگر اصرار بر کبیره باشد چطور؟ آنهم کبیرهای که از اکبر کبائر باشد. آن دیگر اثرش مسخ شدن روح انسان است، یعنی روح انسان آن فطرت انسانی خودش را بکلی از دست میدهد. یک وقت انسان در یک مورد بالخصوص استکبار میورزد، یعنی حقیقت بر او عرضه میشود، خودش حس میکند که حقیقت است ولی پوزش را بالا میکند و میگوید این جور نیست. یک بار است؛ بعد ممکن است توجه کند و