است و مضاعف است. این است که در قرآن کریم راجع به آیه بودن خود انسان یک عنایت خاصی هست، یعنی حساب این [موجود] را جدا میکند، مثل اینکه در سوره «والذاریات» میفرماید: «وَ فِی الْارْضِ ایاتٌ لِلْموقِنین» در زمین آیههایی هست برای اهل یقین. انسان هم جزو موجوداتی است که در زمین هستند، ولی او را یک امر جداگانه ذکر میکند: «وَ فی انْفُسِکمْ افَلاتُبْصِرون» [1] و در خود شما، نمیبینید؟ این «در خود شما» حسابش جداگانه است، با کلمه «افَلا تُبْصِرون» هم ذکر شده: و در خود شما، آیا نمیبینید؟ یا در آیه سوره فصّلت: «سَنُریهِمْ ایاتِنا فِی الْافاقِ وَ فی انْفُسِهِمْ حَتّی یتَبَینَ لَهُمْ انَّهُ الْحَقُّ» [2] همه چیز را به نام «آفاق» نام برده است ولی برای انسان یک حساب جدا باز کرده، با اینکه انسان هم به یک اعتبار جزو موجودات آفاقی است.

این برای این است که آیه بودن انسان از هر موجود دیگری بیشتر است. قرآن درباره انسان میفرماید: «وَ نَفَخْتُ فیهِ مِنْ روحی» [3] این مظهری از روح الهی است. چیزی در انسان هست که در غیر انسان وجود ندارد.

تمثیل مولوی

مولوی افسانهای نقل میکند که مردی طالب گنج بود و همیشه دعا و تضرع و زاری و خدا خدا میکرد که خدایا این همه گنجها را مردم زیر خاک کردند بعد رفتند و اینها مانده زیر خاکها و کسی استفاده نمیکند، خدایا به من گنجی را بنمایان که بروم آن را اکتشاف کنم و بعد یک عمر راحت زندگی کنم. مدتها خدا خدا میکرد، تا بالأخره در عالم رؤیا خوابنما شد که میروی در فلان جا، بالای فلان کوه، فلان نقطه میایستی و تیری هم به کمان میکنی، هر جا که این تیر افتاد گنج آنجاست. بیل و کلنگ و دستگاهش را برداشت و رفت به آن نقطه، دید همه علامتها درست است.

شک نکرد که گنج را پیدا کرده. تیر را به کمان کرد، گفت حالا به کدام طرف پرتاب کنیم، یادش افتاد که به او نگفتهاند به کدام طرف، گفت حالا یک طرف پرتاب میکنم، به قوّت کشید و به یک طرف پرتاب کرد. نگاه کرد تیر کجا افتاد، بعد با بیل و کلنگش رفت برای گنج، کند و کند، هر چه کند پیدا نکرد، بالاخره آنقدر کند که گفت دیگر اگر کسی هم گنجی زیر خاک کند از این بیشتر پایین نمیرود. حتماً من اشتباه کردهام، باید به یک طرف دیگر پرتاب کنم، رفت به یک طرف دیگر پرتاب کرد، باز