عیسی بن مریم گفته میشود «کلمه» (بِکلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسیحُ) [1]؟ عیسی که یک انسان است، چرا به او «کلمه» گفته میشود؟ به اعتبار اینکه معنی دارد، پر از معنی است.

چرا ما نسبت به ائمه میگوییم «الکلماتُ التامّات» یا خودشان فرمودهاند: «نَحْنُ الْکلِماتُ التّامّات» ما کلمههای کامل و تمام هستیم؟ [چون پر از معنی هستند.] اینجا میفرماید: در آسمانها و زمین آیاتی است برای اهل ایمان. نکتهای در بعضی تفاسیر مثل تفسیر المیزان آمده است، میگویند که در قرآن بعضی جاها این جور آمده که «در خلقت آسمان و زمین آیه است» و بعضی جاها آمده: «خلقت آسمان و زمین آیه است»، آیا اینها تفاوت دارد؟ میگویند بله، قرآن گاهی میگوید که اصلًا این آسمان آیه است، زمین آیه است، یعنی این مجموع دستگاه را به منزله یک آیه تلقی میکند، ولی گاهی میگوید در این آسمان آیات است، میخواهد بگوید این جنبههایی دارد، معناهایی دارد، از جنبههای مختلف میشود پی برد.

آیه بودن انسان

در این آیه «انَّ فِی السَّمواتِ وَ الْارْضِ لَایاتٍ لِلْمُؤْمِنینَ» یک نگاه جمعی کلی به همه عالم کرده است، ولی بعد به طور خصوصی بعضی موضوعات را که مهمتر بوده ذکر کرده است و کلمهای بالاتر از کلمه «مؤمنین» یعنی درجه کاملی از ایمان را هم برایش ذکر فرموده: «وَ فی خَلْقِکمْ وَ ما یبُثُّ مِنْ دابَّةٍ ایاتٌ لِقَوْمٍ یوقِنونَ» در خلقت شما انسانها و در آنچه که خدا میپراکند (یعنی متفرق و پخش میکند و به حرکت وا میدارد) از جنبندهها [آیههایی برای اهل یقین است.] در اینجا انسان مطرح است بالخصوص و سایر جنبندهها؛ یعنی از میان همه مخلوقات عجالتاً جنبندهها انتخاب شده و از جنبندهها انسان به طور خصوصی انتخاب شده است. این برای آن است که انسان یک آیه مخصوص و خیلی عجیب و پرمعنایی است. مسلّم آیه بودن گیاهها از آیه بودن جمادها بیشتر است چون وجود کاملتری است، آیه بودن حیوانها از آیه بودن گیاهها بیشتر است و آیه بودن انسان از آیه بودن هر موجود دیگری بیشتر