خواندهایم: «وَ لاتَکونوا کالَّذینَ نَسوُا اللَّهَ فَانْسیهُمْ انْفُسَهُمْ» [1] آدمی که خدا را فراموش کند خودش را فراموش کرده، نه اینکه خودش را دریافته و خدا را فراموش کرده؛ آن که خدا را از دست بدهد خودش را از دست داده. «قُلْ انَّ الْخاسِرینَ الَّذینَ خَسِروا انْفُسَهُمْ» [2]. اشتباه اینها این است؛ میگویند انسان خودش را بازیابد و بازیافتن انسان خودش را به این است که همه چیز را طرد کند. پس همه چیز را طرد کند حتی خودش را! خداوند غایت کمال انسان است. یک موجود [اگر] آن غایت کمال خودش را بجوید خودش را جستجو کرده است نه اینکه یک بیگانه از خودش را جستجو کرده است. یک رباعی به شیخ اشراق نسبت میدهند، خیلی رباعی خوبی است:

خیلی حرف عجیبی است! میگوید آدمی که به سوی خدا میرود در واقع به سوی خود واقعی خودش میرود، در واقع به یک معنا از «ناخود» به «خود» میرود. آن خودی را که باید رها کند آن خود «ناخود» است، خودِ عوضی است؛ انسان از آن خود موهوم خیالی به سوی خود واقعی خودش میرود.

آنگاه به این متکبر علیاللَّه، به این مدعی خدایی میگویند: «ذُقْ انَّک انْتَ الْعَزیزُ الْکریمُ» [بچش] ای کسی که مدعی خدایی بودی [3]. «انَّ هذا ما کنْتُمْ بِهِ تَمْتَرونَ» این همان چیزی است که شما در دنیا قبولش نداشتید، آنهایی را که در دنیا قبول نداشتید حالا واقعیتش را میبینید.

«انَّ الْمُتَّقینَ فی مَقامٍ امینٍ» اما متقیان، پرهیزکاران در قرارگاهی امن [به سر