که این کار را کرده، اینها دیگر از اختیار خدا- العیاذباللَّه- بیرون است. آتش میسوزاند، چه خدا بخواهد چه خدا نخواهد. خدا میخواست آتش را خلق نکند، حالا که آتش را خلق کرده دیگر آتش نمیتواند نسوزاند، آتش حتماً میسوزاند چه او بخواهد چه او نخواهد! این فکر ممکن است در خیلی افراد باشد.

یک اثر تعلیمی و تربیتی که در کار انبیا هست ارائه همین مطلب است که هیچ چیزی به صورت استقلال- که خدا چه بخواهد چه نخواهد- در عالم وجود ندارد، و این عجیب مطلبی است! قرآن به قدری روی این مطلب تکیه دارد که عجیب است.

مثلًا در مسئله جاوید ماندن مردم در قیامت، در بهشت، در جهنم: «خالِدینَ فیها» برای ابد در بهشت هستند و برای ابد در جهنم هستند، دنبال هر دو دارد: «الّا ما شاءَ».

آنجا این سؤال مطرح شده که بسیار خوب، نسبت به جهنمیها استثنا درست است؛ خدا وقتی نخواهد، آنها را بیرون میآورد، ولی نسبت به بهشتیها چرا گفته «الّا ما شاءَ»؟ جوابش این است که «الّا ما شاءَ» نظر به این ندارد که خلود وجود ندارد، [بلکه برای آن است که] این توهّم برای شما پیدا نشود که چون در آنجا خلود هست دیگر به اراده خدا مربوط نیست، خدا بخواهد هست، نخواهد هم هست؛ نه، خلود قطعاً هست، بهشت خالد قطعاً هست، اما ما نباید این طور فکر کنیم که دیگر قطعاً هست، خدا بخواهد و نخواهد هست، کار از کار گذشته، دیگر از دست او [کاری ساخته نیست،] همین قدر که رفتیم در بهشت، دیگر کسی نمیتواند بیرونمان کند، دیگر به خدا ارتباط ندارد؛ تا اینجا به او مربوط بود، از اینجا به آن طرف، دیگر به او مربوط نیست. این است که قرآن میگوید «الّا» یعنی آن هم بسته به مشیت الهی است. درست است که مشیت الهی هرگز اقتضا نمیکند بیرون رفتن از بهشت را، ولی اگر به فرض او بخواهد، بهشت هم نخواهد بود. او نمیخواهد که بهشت نباشد، او خواسته است که بهشت باشد ولی باز هم بودن بهشت قائم به مشیت اوست؛ و ما در چندین آیه از آیات قرآن داریم که در چنین مواردی کلمه مشیت الهی را آورده:

«اگر خدا بخواهد».

لفظ « انْ شاءَ اللَّه »

این لفظ «انْ شاءَ اللَّه» که ما این همه به کار میبریم- و باید هم به کار ببریم- برای همین است. ما در مورد قطعیترین کارها میگوییم «اگر خدا بخواهد». حتی