حقیقت، غذای روح انسان

ساختمان اصلی روح و فکر و عقل انسان حقیقتجو و حقیقتخواه آفریده شده؛ یعنی حقیقت، راستی، واقعیت، درستی، غذای روح انسان است، آن طور که علف و جو غذای مناسب اسب است و آن طور که گوشت غذای سگ یا گربه است. حق، حقیقت، کشف واقعیت آن طور که هست، غذای روح انسان است. بنابراین اگر روح انسان سالم باشد وقتی که مواجه با حقیقت میشود، از رسیدن به حق و حقیقت باید لذت ببرد یا رنج؟ باید لذت ببرد. حق در ذائقه انسان باید شیرین باشد یا تلخ؟ باید شیرین باشد. ولی ما الآن مثلی داریم، میگوییم: «الْحَقُّ مُرٌّ» حق تلخ است، و حال آنکه حق نباید تلخ باشد، حق همیشه باید شیرین باشد. ما حقجو آفریده شدهایم.

این [مَثل] معنایش این است که ما دنبال حق نیستیم، دنبال خودخواهی و منفعتخواهیهای خودمان هستیم، به حقیقت کاری نداریم. ولی ما فعلًا این طور هستیم، فطرت ما این طور نیست. پس اگر ما به این حالت درآمدیم که «الْحَقُّ مُرٌّ» شدیم، حق برایمان تلخ شد، قطعاً باید بدانیم که ما بیمار و مریضیم و سخت هم بیمار و مریض هستیم. قرآن روی این مطلب که افراد این بیماری را پیدا کنند و آن فطرت سالم الهی را از دست بدهند و «الْحَقُّ مُرٌّ» یا «الْحَقُّ مَکروهٌ» بشوند، در بسیاری از آیات تکیه کرده است و از آن جمله این [آیه] است که معنایش این است که تو مریضی، تو ذائقهات را از دست دادهای، تو شیرین را تلخ احساس میکنی؛ مثل بسیاری از بیماریها که در اثر یک نوع بیماری، غذایی که در ذائقه دیگران مطبوع است برای بیمار نامطبوع است، در ذائقه دیگران شیرین است برای او تلخ و مهوّع است.

به کار بردن مکرها برای مبارزه با پیغمبر

در آیه بعد که امروز خواندیم: «امْ ابْرَموا امْراً فَانّا مُبْرِمونَ» مطلبی علاوه و در واقع روبنایی برای آن زیربنا بیان میکند. تا اینجا همینقدر بیان کرد که اینها رسیدهاند به جایی که حق و حقیقت برایشان مکروه و تلخ شده است. خوب، این یک بیماری است. یک وقت هست که انسان فقط همان بیماری را دارد، و یک وقت هست که بر اساس آن بیماری یک تأسیسی هم میکند، یک کاری هم بر اساس همان بیماری انجام میدهد.