نمیخورد، هیچ تغییری پیدا نمیشد، ولی این که عالم دائماً در گردش و حرکت است و همه چیزش- از جوهرش و از عرضش- دائماً فانی و حادث میشود، این همان معناست که عالم همیشه در حال خلق شدن است. از نظر خالقیت خدا و از نظر توحید، هیچ تفاوتی نمیکند که انواع دفعتاً به وجود آمده باشند یا انواع از یکدیگر اشتقاق یافته باشند؛ یعنی نظریه داروین همان اندازه یک نظریه توحیدی است که نظریه غیر داروین توحیدی بوده.

اصول داروین

بله، یک مطلب هست و آن این است که بعضی این جور خیال کردند- حتی خود داروین این جور خیال نکرد- که یک سلسله قوانین طبیعی در زمینه تکامل جانداران کشف کردهاند و همان قوانین طبیعی کافی است برای تکامل جانداران و برای این که این نظام موجود به وجود بیاید و دیگر لزومی ندارد اصلی ماوراءالطبیعی، تدبیری ماوراءالطبیعی در کار باشد؛ چطور؟ قائل به اصولی شدند (همان اصولی که خود داروین هم ذکر کرد ولی البته با خصوصیات دیگری): اصل حبّ بقای ذات. در هر جانداری چنین علاقهای هست. هر جانداری به موجب این که حبّ به بقای ذات دارد، در تلاش حفظ حیات خودش است و با جاندارهای دیگر به تنازع برمیخیزد. پس اصل دیگری پیدا شد به نام «تنازع بقا». در تنازع بقا آن موجودی که نیرومندتر و قویتر و برای زنده ماندن صالحتر است باقی میماند، ضعیف از بین میرود و پایمال میشود: اصل بقای اصلح یا انتخاب اصلح. اصل دیگر اصل تأثیر محیط است. محیط بر روی حیوان تأثیر میبخشد؛ و دیگر اصل وراثت: آنچه که یک نسل کسب میکند، در نسل بعدی به ارث منتقل میشود.

البته خود این اصول بعدها مخدوش قلمداد شد. ولی آنچه که علمای الهی ثابت کردند این بود که اگر ما فرض کنیم تمام این قوانینی که شما برای تکامل میگویید قوانین درستی باشد: اصل تنازع بقا، اصل انتخاب اصلح، اصل وراثت و اصل تأثیر محیط، آیا اینها کافی است برای این که یک موجود تک سلولی ولو در طول میلیونها سال به صورت یک انسان در بیاید، یک دستگاه چنین منظم؟