معلمی و وعظ و خطابه و بنّایی و معماری و طبابت و غیره هم از همین قبیل است.

مردهایی که کارشان آنها را از یاد خدا باز نمیدارد.

تفاوت منطق عرفانی قرآن با برخی عرفانها

از اینجا تفاوت منطق عرفانی قرآن با خیلی از عرفانها روشن میشود. قرآن نمیگوید مردانی که از کار و تجارت و بیع و بنّایی و معماری و آهنگری و نجّاری و معلّمی و خلاصه «وظایف» دست بر میدارند و به ذکر خدا مشغول میشوند؛ میفرماید آنها که در همان حالی که اشتغال به کارشان دارند خدا را فراموش نمیکنند، یگانه چیزی که هیچ وقت او را فراموش نمیکنند خداست. یک چنین آدمی واقعاً بدن او مسجد است، چون همیشه در این بدن یاد خدا و ذکر خدا و تسبیح خداست. همه کارهای درستی که دیگران میکنند او هم میکند؛ دیگران مثلًا پشت میز ادارهشان حاضر میشوند، خدمتی به مردم میکنند، او هم مثل دیگران حاضر میشود و خدمتش را انجام میدهد، اما تفاوت در این است که او در عین اشتغال به کارش یک لحظه از خدا غافل نیست.

ممکن است شما بگویید مگر چنین چیزی ممکن است که انسان در آنِ واحد، هم به کاری مشغول باشد و هم از چیز دیگری غافل نباشد؟ بله، مخصوصاً اگر انسان، کامل بشود؛ ولی غیرکاملش هم همین طور است. مثالی برایتان عرض میکنم: زمانی که برای انسان یک سرور فوقالعادهای دست میدهد [یک لحظه از یاد آن غافل نمیماند.] مثلًا جوانی را در نظر بگیرید که طالب و عاشق و شیفته دختری است و دائماً فعالیت میکند و در پی خواستگاری اوست. بعد از مدتها یک جواب مثبت میگیرد. او هرکاری که انجام بدهد، یک چیز را هرگز فراموش نمیکند، همیشه یک خوشحالی و سرور در قلبش وجود دارد و یگانه چیزی که حتی در خواب هم یک لحظه از ذهنش دور نمیشود آن معشوق و محبوب و آن مژدهای است که به او دادهاند. در نقطه مقابل، اگر خدای ناخواسته بر انسان مصیبت بزرگی وارد شود، مثلًا پدری یا مادری داغ عزیز ببیند، به هرکاری که خودش را وادار میکند، در عین این که آن کار را انجام میدهد آن غمی که بر قلبش سایه انداخته هرگز از قلبش دور نمیشود. مؤمن واقعی کسی است که نسبت به یاد خدا این طور است؛ آن چیزی که هرگز فراموش نمیکند یاد خداست، بلکه هرکاری را که انجام