مجازات و سختگیری [وارد شوید؛] خداوند آمرزنده و مهربان است، شما هم مهربان و با گذشت باشید.

یکی از ملکات ائمه اطهار

از جمله ملکات مستحسنه ائمه اطهار علیهم السلام این بود که زیاد برده میخریدند و مدتی این بردهها را در خانه خودشان نگه میداشتند؛ چون فلسفه بردگی در اسلام این است که بردگان دورهای را (از دوره کفر تا دوره آزادی) بگذرانند و یک دالانی را طی کنند که تحت تربیت افراد مسلمان باشند، و اسلام از این ناحیه بسیار بهرههای انسانی خوبی گرفته است. یکی از کارهای ائمه اطهار علیهم السلام همین بود، چون یکی از مصارف زکات این است که برده بخرند و آزاد کنند اما نه این که بردهای را که هیچ تربیت اسلامی پیدا نکرده از این طرف بخرند و از آن طرف آزاد کنند، بلکه اگر بردهای قبلًا تربیت اسلامی پیدا کرده که چه بهتر، و اگر این طور نیست مدتی در یک خانواده واقعاً مسلمان نگهداریاش کنند تا آداب و اخلاق اسلامی را عملًا بیاموزد و بعد آزادش کنند. ائمه اطهار این کار را زیاد میکردند، یعنی برده میخریدند و آزاد میکردند، ولی مدتی هم آنها را نگه میداشتند و بردگان در مدتی که در خانه آنها بودند با حقیقت و ماهیت اسلام آشنا میشدند و مسلمانهای بسیار اصیل از آب درمیآمدند.

بردگان زیادی در خانه امام زینالعابدین علیه السلام بودند. در طول سال که بردگان خطا و لغزش میکردند و کار بدی میکردند امام علیه السلام اینها را در دفتری یادداشت میکرد تا این که روز آخر (یا شب آخر) ماه رمضان امام علیه السلام همه بردگانش (زن و مرد) را جمع میکرد و خود در وسط میایستاد؛ دفتر را میآورد، رو میکرد به آنها و میفرمود: فلانی! یادت هست در فلان وقت چنین جرم و خطایی را مرتکب شدی؟

میگفت: بله. به دیگری میفرمود: یادت هست چنین کار بدی کردی؟ میگفت: بله.

همین که همه بردگان قبول میکردند، بعد میفرمود: «خدایا اینها که زیردست من بودند، نسبت به من بدی کردند و من که بنده تو هستم از همه اینها گذشتم. خدایا من بنده تو هستم و در درگاه تو مقصرم. خدایا از این بنده مقصر خودت بگذر» و همه آنها را در راه خدا آزاد میکرد.

اصل اول در اسلام «گذشت» است. بله، اسلام در مسائل اجتماعی نمیگذرد،