مسئله روح

اینکه اشخاصی میگویند در کجای قرآن مسئله روح مطرح است، در خیلی جاهای قرآن مطرح است. از جمله همینجاست که مردن را توفّی تلقی میکند، میگوید ما تحویل گرفتیم و به تمام و کمال هم تحویل گرفتیم، نه اینکه بگوید شخصیت انسان عبارت است از روح و بدن، نیمی از آن را تحویل میگیریم، نیم دیگرش را رها میکنیم تا تکهتکه شود. اصلًا آن تکهتکه شده را جزء شخصیت انسان حساب نمیکند.

تعبیر «توفّی» مکرر در قرآن آمده است. در یک جا میفرماید: اللَّهُ یتَوَفَّی الْانْفُسَ حینَ مَوْتِها. در جای دیگر میفرماید: قُلْ یتَوَفّیکمْ مَلَک الْمَوْتِ الَّذی وُکلَ بِکمْ در یک جا میفرماید: انَّ الَّذینَ تَوَفّیهُمُ الْمَلائِکةُ ظالِمی انْفُسِهِمْ در اینجا هم که میفرماید: وَ لَوْ تَری اذْ یتَوَفَّی الَّذینَ کفَرُوا الْمَلائِکةُ ...

بنابراین در قرآن مسئله روح مطرح است و مردن از نظر قرآن فوت نیست، از باب اینکه شخصیت انسان تنها بدن و تشکیلات و ترکیبات بدنی نیست، والّا از نظر بدنی در اینکه مردن فوت و متلاشی شدن و از دست رفتن است شکی نیست؛ ولی قرآن میگوید مردن مساوی است با تحویل گرفتن به تمام و کمال شخصیت انسان بدون اینکه ذرهای از آن مانده باشد.

شخصی آمد خدمت امیرالمؤمنین علی علیه السلام و عرض کرد: یا امیرالمؤمنین! من در بعضی از آیات قرآن یک تناقضی میبینم و از این جهت مضطرب و ناراحت شدهام. میبینم یک مطلب را قرآن در جاهای مختلف به صور مختلفی بیان کرده است که با هم نمیخواند. فرمود: چه مطلبی؟ بگو تا جواب بدهم. (ظاهراً در ابتدا حضرت خیلی از او تقدیر کردند که سؤال طرح میکند) عرض کرد: مسئله مردن و قبض روح. من در یک آیه میبینم قرآن میفرماید: اللَّهُ یتَوَفَّی الْانْفُسَ حینَ مَوْتِها یعنی خدا نفوس و ارواح را قبض میکند و تحویل میگیرد. در اینجا قبض روح را به خدا نسبت داده است و میگوید قابضالارواح خود خداوند است. در آیه دیگر میفرماید: قُلْ یتَوَفّیکمْ مَلَک الْمَوْتِ الَّذی وُکلَ بِکمْ بگو قبض روح شما را ملکالموت [انجام میدهد،] فرشتهای که موکل برای قبض روح و میراندن افراد است قبض روح میکند. همچنین آیات دیگری است که با هر دوی اینها منافات دارد، مثل اینکه میفرماید: انَّ الَّذین تَوَفّیهُمُ الْمَلائِکةُ یا همین آیه مورد بحث که میفرماید: وَ لَوْ تَری اذْ