اثر تقوا در دنیا

در قرآن سه اثر برای تقوا بیان شده. یکی اثر روحی است که در دنیا پیدا میشود، و دو تا در آخرت ظهور پیدا میکند. در دنیا- همانطور که در آیه هم ذکر شده به انسان روشنبینی میدهد، چون انسان را روشن میکند. باید بدانیم همانطور که در بیرون خود روشنایی و تاریکی میبینیم و بیرون وجودمان تاریک یا روشن میشود، در درون و ضمیر خود نیز روشنایی و تاریکی احساس میکنیم. ضمیر بعضی روشن است و گویی در آن چراغی نصب شده است، و به عکس، ضمیر بعضی تاریک است در اثر خاموشی چراغ باطن؛ و این قطعاً حقیقتی است. افراد روشنضمیر اولین چیزی که دارند این است که بهتر از دیگران خوبیها و بدیها را احساس میکنند، عیبها و نقصها را میبینند و اعتراف مینمایند. ولی افرادی که درونی تاریک دارند، واضحترین و بزرگترین عیب خود را نمیبینند. و منحصر به این نیست. نکتهای را فیلسوفان توجه کردهاند و آن اینکه انسان بیرون خودش را از آئینه و عینک وجود خودش میبیند. ما یکدیگر یا جهان را با عینک وجود خودمان میبینیم. اگر این عینک، سفید و بیغبار باشد اشیاء و جهان را همانطور که هست سفید و روشن میبینیم، و اگر تیره و سیاه باشد جهان را تیره و سیاه میبینیم، و این نکته بسیار جالب است. ملّای رومی میگوید:

امتحان کن، دور خود بچرخ، بعد بایست، میبینی تمام اطرافت میچرخد، در حالی که اینطور نیست بلکه سر تو میچرخد. اگر انسان با تقوا و روشن و پاک و صاف باشد، کوچک را کوچک، سفید را سفید، و سیاه را سیاه خواهد دید.

اگرچه این مطلب یک مقدار شوخی است ولی یادم هست خطیب بسیار فاضل و مبرّز مرحوم اشراقی قمی- که شاید خیلی از آقایان اسم ایشان را شنیده باشند یا سخنرانیشان را دیده باشند، و از خطبای تقریباً درجه اول ایران، و هم فاضل بود و هم سخنور- یک وقتی در قم، بالای منبر، افتاده بود تو دنده انتقاد از قمیها. (خیلی انسان معتقد خوبی هم بود.) میخواست بگوید این مردم عوام قم ما خیلی خرافاتی هستند؛ و از جمله میگفت قمیها به گربه سیاه خیلی احترام میگذارند و فکر میکنند که گربه سیاه از ما بهتران است، و لهذا وقتی گربه سیاه میآید فوراً از بهترین غذاهاشان و گوشت خالص برایش میاندازند. برعکس برای گربههای دیگر