جمع است؛ یعنی وقتی میگوییم «انسان» مراد نوع انسان است، اما وقتی گفته میشود «ناس» منظور جمع انسانهاست، نظیر کلمه «قوم» که به معنای جمع مردم است. پس «یا ایها الناس» یعنی ای گروه انسانها! ای جامعه انسانی! ای همه انسانهای جهان!

آنچه که اکنون بایستی توضیح دهیم این است:

در هر مکتبی چهار چیز است که به یکدیگر گره خورده و وابستهاند:

1. اینکه مخاطب آن مکتب چه کسانی هستند؟ یعنی آن مکتب برای چه کسانی آمده است؟ آیا برای همه مردم است یا برای گروهی خاص، و اگر برای گروهی خاص است آن گروه کیانند؟

2. هدف آن مکتب چیست؟

3. جهانبینی آن مکتب چیست؟ یعنی بر اساس چه نوع شناختی از جهان و از انسان و زندگی او بپا شده است؟

4. محتوای آن مکتب چیست؟ منظور از «محتوا» مجموع دستورها و راهنماییهایی است که در آن مکتب آمده است.

این چهار چیز به هم وابستهاند؛ یعنی جهانبینی چگونه باشد بستگی دارد به اینکه مخاطب چه کسانی باشند، و بالعکس مخاطب چه کسانی باشند بستگی دارد به اینکه جهانبینی چگونه باشد و بالاخره همه اینها بستگی دارد به اینکه هدف چه باشد و باز همه بستگی دارند به اینکه آن مکتب چه محتوایی دارد یعنی چه پیامی برای مخاطبین خود آورده است.

آنچه که در آیه مورد بحث مطرح است مسئله مخاطبها و پیام است، پیام توحید که اساسیترین پیامهای اسلام و قرآن است.

مخاطب قرآن

در مسئله مخاطبها باید بگوییم که مکتبها، مسلکها و آیینها، خواه آیینهای الهی و خواه مسلکهای ساختگی، هرکدام مخاطبی دارند و از نظر مخاطب با یکدیگر فرق میکنند.

مثلًا ممکن است یک مکتب رنگ ملیت داشته باشد؛ چنانکه غالباً احزابی که تشکیل میشوند رنگ ملی دارند و هدفشان (لااقل برحسب ادعای خودشان)