در این دنیا لذت ببریم از لذت آخرت ما کاسته میشود. هرچه که در دنیا خوشی کنیم از خوشیهای آخرت ما کاسته میشود. پس در اینجا لذت دنیا را میدهیم تا لذت آخرت را بگیریم.

ابوعلی سینا در نمط نهم اشارات میگوید: الْمُعْرِضُ عَنْ مَتاعِ الدُّنْیا وَ طَیباتِها یسَمّی بِاسْمِ الزّاهِدِ. یعنی به کسی که از لذت دنیا اعراض میکند برای اینکه به لذت آخرت برسد، اصطلاحاً زاهد میگویند.

اما این طرز تفکر چطور است؟ آیا اصل معاوضه لذتها صحیح است؟ آیا اسلام برای لذتها دو قلمرو قائل است، یعنی معتقد است که اگر انسان لذت دنیایی برد، دیگر باید از لذت آخرت محروم باشد؟ از آن طرف، آیا اسلام معتقد است که اگر انسان خودش را از لذت دنیا محروم کرد، در آن دنیا به او لذت میدهند و میگویند چون خودت را در دنیا از لذت محروم کردی، در عوض در اینجا بیا بگیر؟ به عبارت دیگر آیا برای هرکسی یک مقدار اعتبار لذت قائل شدهاند و او باید آن را وصول کند یا در دنیا یا در آخرت؟ اگر در دنیا وصول کرد حسابش تمام میشود، اما اگر وصول نکرد حق دارد در آخرت وصول کند؟ بعضی خیال میکنند مفهوم اذْهَبْتُمْ طَیباتِکمْ فی حَیاتِکمُ الدُّنْیا [1] همین است! نه، این هم درست نیست. مطمئناً اگر کسی در دنیا خودش را از لذتهای دنیا محروم کند به این حساب که در آن دنیا به او لذت بدهند، در آن دنیا روی این حساب به او لذت نمیدهند؛ نمیگویند تو چه بنده خوبی بودی که در دنیا لذت نبردی؛ حالا که در دنیا محرومیت کشیدی عوض آن محرومیت، اینجا به تو لذت میدهیم. نمیگویند تو از ما یک مقدار لذت طلبکاری، حالا که قبلًا از آن استفاده نکردهای الآن استفاده کن. قطعاً چنین چیزی وجود ندارد؛ یعنی لذتهای آخرت نتیجه محرومیتهای عمدی که بشر خودش برای خودش ایجاد کند نیست، بلکه مولود عوامل دیگر است.

اما طرف دیگر قضیه این است: آیا اگر ما لذت دنیا را بردیم، در آن دنیا میگویند چون لذت دنیا ولو لذت حلال دنیا را بردهاید، دیگر حق ندارید لذت ببرید؟ بنابراین شما یکی از دو بدبختی را باید تحمل کنید: یا در دنیا محرومیت بکشید یا در آخرت، و ایندو با هم جمع نمیشوند. این هم از نظر منطق اسلام مردود