باشد. بستگی دارد به هدف شما. اگر کار و کسب میکنید، از راه مشروع آن وارد شوید؛ اگر تجارت میکنید نخواهید ربا بخورید، نخواهید معاملهتان غَرَری باشد، نخواهید بیانصافی کنید، بلکه تجارت میکنید برای اینکه تولید ثروت کنید و خودتان را از ذلّت و تکدّی نجات دهید، برای اینکه به جامعه خودتان خدمت کنید و قدرت اقتصادی جامعه خودتان را افزایش دهید، از نظر اسلام این عبادت است.

زراعت و دامداری نیز اگر چنین باشد عبادت است. بنابراین در اسلام اینها از قلمرو آخرت بیرون نیستند، تمام اینها برای انسانی که هدفهای اسلامی را میشناسد و دنبال هدفهای اسلامی میرود داخل در قلمرو عبادت است. در مقابل این امور، آنچه که مکاتب دیگر آنها را عبادت میدانند نیز از نظر اسلام جزء زندگی دنیاست؛ یعنی نماز و روزه نه تنها به درد آخرت میخورد، به درد دنیا هم میخورد؛ دعا نه تنها به درد آخرت میخورد، به درد دنیا هم میخورد؛ و همچنان که تجارت و زراعت میتواند به آخرت تعلّق داشته باشد عبادت هم برای زندگی دنیا مفید است.

بنابراین زهد به این معنی که ما دو قلمرو در نظر بگیریم یکی برای دنیا و دیگری برای آخرت، در اسلام وجود ندارد. اسلام گفته چه چیزی حلال است و چه چیزی حرام. گفته شراب حرام است. شراب، هم برای دنیای تو مضر است و هم برای آخرت تو. گفته قمار و ربا حرام است. اینها، هم برای دنیای تو مضرند و هم برای آخرت تو. اگر اسم اینها را دنیا میگذاری بگذار. این یک نوع از زهد بود که زهد مسیحی است و اسلام آن را نمیپذیرد ولی متأسفانه تصور بسیاری از ما درباره زهد همین شکل مسیحی آن است.

برداشت غلط دیگر از زهد

زهد مفهوم دیگری دارد که این مفهوم را نیز باید توضیح دهیم و آن اینکه نمیگوییم قلمرو دنیا و قلمرو آخرت، بلکه میگوییم همه کارهای دنیا را چون وظیفه است باید انجام بدهیم، ولی حساب لذت دنیا از حساب لذت آخرت جداست. ما یا باید در دنیا لذت ببریم و از لذت آخرت محروم باشیم یا لذت آخرت را به دست آوریم و خودمان را از لذت دنیا محروم کنیم. این هم خودش یک طرز تفکری است. این اشخاص نمیگویند که باید کار و کسب و زندگی را رها کرد؛ میگویند چون وظیفه است انجام میدهیم ولی کوشش میکنیم در این دنیا لذت نبریم برای اینکه هرچه