این «به موجب ظلم» یعنی به موجب ظلم من اللَّه؛ یعنی امکان ندارد خدا بخواهد مردمی را بدون تقصیر از بین ببرد و ظالمانه عمل کند. وَ اهْلُها مُصْلِحونَ. اگر مردمی مصلح باشند و قهراً صالح باشند (وقتی مصلح بودند صالح هم هستند)، اگر مردمی صالح و مصلح باشند محال است که خدای تو آنها را هلاک کند، که نتیجهاش این است که خدای تو ظالم باشد، خدا هرگز ظالم نیست. وَ ما کانَ اللَّهُ لِیظْلِمَهُمْ وَ لکنْ کانوا انْفُسَهُمْ یظْلِمونَ خدا به کسی ظلم نمیکند، اینها خودشان هستند که به خودشان ظلم میکنند. بعضی هم مقصود از ظلم را ظلم مردم گرفتهاند و گفتهاند مقصود از ظلم در اینجا شرک است چون شرک ظلم به نفس است، آنوقت معنی آیه این است: خدای متعال هرگز مردم را به موجب ظلم خاص به نفسشان که شرک به خداست (یعنی در آن جهت که رابطه آنها را با خدا مشخص میکند) هلاک نمیکند، خدا مردمی را به موجب شرک هلاک نمیکند، اگر آن مردم خودشان در میان خودشان از نظر عدل و ظلم صالح و مصلح باشند. اگر معنی آیه این باشد مضمون حدیثی منسوب به رسول اکرم همین معنا را بیان میکند. الْمُلْک یبْقی مَعَ الْکفْرِ وَ لا یبْقی مَعَ الظُّلْمِ یک مُلک، یک جامعه با کفر قابل بقاست یعنی اگر فرض کنید جامعهای کافر باشد و عادل باشد، عدالت ضامن بقایش است ولو کافر باشد، یعنی کفر در نظام اجتماع به طور مستقیم اثر ندارد، اثرش به طور غیر مستقیم است؛ یعنی اگر کفر بود عدالت هم قهراً نیست ولی اگر فرض کنیم جامعهای کافر باشد ولی عادل، آن جامعه قابل بقاست و اگر فرض کنیم جامعهای مؤمن باشد ولی ظالم، قابل بقا نیست.

آیات اول سوره والفجر نیز در این زمینه است:

وَ الْفَجْرِ. وَ لَیالٍ عَشْرٍ. وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ. وَ اللَّیلِ اذا یسْرِ. هَلْ فی ذلِک قَسَمٌ لِذی حِجْرٍ. ا لَمْتَرَ کیفَ فَعَلَ رَبُّک بِعادٍ. ارَمَ ذاتِ الْعِمادِ. الَّتی لَمْ یخْلَقْ مِثْلُها فِی الْبِلادِ. وَ ثَمودَ الَّذینَ جابُوا الصَّخْرَ بِالْوادِ. وَ فِرْعَوْنَ ذِی الْاوْتادِ. الَّذینَ طَغَوْا فِی الْبِلادِ. فَاکثَروا فیهَا الْفَسادَ. فَصَبَّ عَلَیهِمْ رَبُّک سَوْطَ عَذابٍ. انَّ رَبَّک لَبِالْمِرْصادِ [1].

همچنین در اول سوره مبارکه قصص میفرماید: انَّ فِرْعَوْنَ عَلا فِی الْارْضِ وَ جَعَلَ