عبایش را به سرش کشیده که هیچ کس او را نشناسد. از درِ صحن که آمد، من متوجهش شدم. از هیکل و راه رفتنش در آن تاریکی فهمیدم که این استاد است.

تعجب کردم که آخر این وقت شب کجا میخواهد برود؟! به عجله هم میرفت در حالی که عصایش را نیز به دست گرفته بود. او به اصطلاح خراسانیها خیلی غُراب راه میرفت، ولی آن شب عصایش را برداشته بود و تند راه میرفت. یک وقت دیدم آمد در صحن کهنه، مقابل پنجره که رسید همان جا به حالت سجده افتاد روی زمین.

یک مدتی در حالت سجده بود، بعد دومرتبه عصایش را برداشت، عبایش را به سرش کشید- که هیچ کس صورتش را ندید- و رفت. اینها هم یک جور آدمهایی بودند.

آبروی انسان محترم است

اینها با موازین اسلامی وفق نمیدهد. چرا انسان اینجور باشد؟! در حدیث است که هرکسی اختیار هر چیزش را داشته باشد، اختیار آبرویش را ندارد. کسی حق ندارد که آبروی خودش را جلو مردم بریزد، بگوید مال خودم است، من دلم میخواهد آبرویم را بریزم، به شما چه کار؟! مخصوصاً حیثیت و آبروی مذهبی. اساساً هر مسلمانی یک سرمایه است برای اسلام. اگر آقای زید یک مسلمان واقعی است، بگذار جامعه بفهمد و او را بشناسد، البته محضاً للَّه نه برای ریا. محضاً للَّه تظاهر کند به مسلمانی خودش؛ یعنی به آنچه که واقعاً معتقد است و عمل میکند، متظاهر هم باشد تا جامعه بفهمد که چنین فردی از خودش دارد. این معنی ندارد که مسلمانها مسلمان باشند ولی جامعه نشناسد که اینها مسلمانند و به عنوان یک مسلمان به آنها ارادت نداشته باشد. بعد بچهها که میآیند، چشمشان را باز میکنند و به ظاهر قضاوت میکنند، میگویند آقا این حرفها دروغ است، مسلمانی وجود ندارد. نه، مَحْبوبَةً فی ارْضِک وَ سَمائِک. خدایا کاری بکن که در زمین (یعنی پیش خلق تو) و در آسمان محبوب باشم، هر دو جا (اگر انسان در زمین محبوب باشد و در آسمان ملعون که دیگر خیلی بد میشود، میشود یک آدم ریاکار و متظاهر)، با حقیقت باشم که تو مرا دوست داشته باشی، و حقیقت داشتن من را مردم هم بشناسند که مردم نیز مرا دوست داشته باشند.

عامل دیگر اصلاح و تربیت، جهاد است و بهطور کلی شداید و مشقّات، اعمّ از