روش ملامتیان

این از قدس و تقوا نیست که من جوری باشم که مردم مرا دشمن داشته باشند. روش ملامتیان از متصوّفه چنین بود. یک فرقه از فِرَق متصوّفه به نام «ملامیه» یا «ملامتیان» معروفند. راهی که اینها برای جهاد با نفس به خیال خودشان انتخاب کرده بودند، این بود که کاری بکنند که مردم از اینها تنفر داشته باشند و به اینها ظنّ بد ببرند. مثلًا شخص شراب نمیخورد ولی تظاهر به شرابخواری میکرد، شیشه شراب را با خودش این طرف و آن طرف میبرد و در خانه شیشه شراب میگذاشت ولی شراب نمیخورد که مردم بگویند او شرابخوار است، یا نماز میخواند ولی نماز را همیشه طوری میخواند که احدی نفهمد، تا مردم بگویند او نماز نمیخواند.

داستان ادیب نیشابوری

در مشهد یک کسی بوده به نام ادیب نیشابوری. بعد از او کس دیگری به نام ادیب ثانی بوده که الآن هم هست. این دومی را من خیلی دیدهام و واقعاً هم آدم خوبی است، یعنی خیلی خوبیها دارد و مرد با ایمانی است. ولی این دو نفر، هم آن ادیب و هم این ادیب، کوششی داشتند بر ضد ریاکاران، یعنی اعمالی بر ضد ریاکاران انجام میدادند. ریاکاران تظاهر میکنند به عبادت و عبادت نمیکنند، اینها بعکس تظاهر میکردند به اینکه ما عبادت نمیکنیم ولی در سرّ السّر عبادت میکردند. مثلًا هیچ وقت کسی اینها را ندیده بود که به زیارت حضرت رضا بروند، ولی گاهی دیده شده بود که اینها به زیارت رفتهاند. البته این یک مقداری هم عکس العمل ریاکاری ریاکاران است. شعرایی مثل حافظ نیز که در قسمتی از تعبیرات خود دم از رندی و قلّاشی میزنند، یعنی همان تظاهر کردن بر ضد آنچه که ریاکاران تظاهر میکنند.

اینها هم روششان یک چنین روشی است، ولی این هم تظاهر است.

یک کسی که از شاگردان مرحوم ادیب اول بود- و خودش هم مرد ادیبی بود و بعد، از معلمین بزرگ وزارت معارف آن وقت شد و مرد فاضلی بود- میگفت که من یک خدمتی در آستانه داشتم و شاگرد ادیب هم بودم و شاگردی بودم که غالباً نزد او بودم و حتی کارهایش را انجام میدادم، چای برایش درست میکردم، سیگارهایش را به اصطلاح برایش میپیچیدم و از این کارها. یک وقتی هنگام سحر آمده بودم در صحن و مشغول جاروب زدن بودم. یک وقت دیدم استاد