صحیحی نیست؟.

اگر این را ما به زبان جِدّ بخواهیم بگیریم، صحیح نیست. اغلب اینها که چنین سخنانی گفتهاند- به اصطلاحِ علمای معانی بیان- خواستهاند لازمه مطلب را بفهمانند نه خود مطلب را؛ یعنی آن کسی که میگوید:

واقعاً منظورش این نیست که چه خوب بود من نمیفهمیدم، بلکه میخواهد بگوید درد وجود دارد، ولی وقتی میخواهد بگوید موجبات ناراحتی وجود دارد آن را به این تعبیر بیان میکند. یعنی این واقعاً انتقاد از عقل نیست، نوعی تعبیر ادبی است، همچنان که خود همین آقای فرخی که میگوید:

به مسائل اجتماعی نظر دارد که من نقصها و کاستیها و کمبودهای اجتماع را میبینم، همینها قاتل من خواهد شد، و قاتلش هم شد، آخر او راکشتند. و اگر شما به همین آقای فرخی بگویید: آیا تو ترجیح میدهی مثل فلان شخص باشی که اصلًا هیچ درک نمیکند، یک حالت بیتفاوتی و لَختی پیدا کنی؟ میگوید: نه.

یک استدلال عقلی بر ضد عقل میتوان کرد که عقل انسان موجب احساس درد میشود. درد خوب است یا بد؟ درد که بد چیزی است، هرچیزی هم که موجب درد است بد است.

جواب این هم روشن است: درد که ما میگوییم بد است، خود درد یک فلسفهای دارد. درد، آگاهی است. درد خوب نیست، به معنی اینکه موجبش باید نباشد. اینکه میگوییم خوب است درد نباشد یعنی خوب است موجب درد نباشد، و الّا اگر موجب درد باشد که آن بیماری و نقص هست. درد برای انسان، آگاهی است.

درد عضوی هم همین جور است. اینکه انسان دردی را در بدنش احساس میکند به این دلیل است که ناراحتی وجود دارد. با این درد، طبیعت به او اعلام میکند که در اینجا [نقصی هست] مثل چراغ قرمزی که در صفحه جلو راننده روشن میشود و نشان میدهد که روغن ماشین کم است یا بنزین دارد تمام میشود. آدم ناراحت میشود که چرا روغن ماشین کم است، الآن موتور میسوزد. بدیهی است که نباید گفت بد چیزی است که چراغ قرمز روشن میشود، زیرا این چراغ دارد اعلام میکند