توسعه « خودی »

سخن راجع به نوعی توجه به نفس و یا تذکر نفس و به تعبیر دیگر معرفة النّفس و به عبارت دیگر توجه به ذات خود بود که از همان جا فصل اوّلی اخلاق را الهام گرفتهاند. آن بحث به پایان رسید. دو اصل دیگر را که آنها هم جزء مبانی اخلاقی و تربیتی اسلام شمرده میشود، ذکر میکنیم و به این بحث بهطور کلی پایان میدهیم.

یکی از آنها مسئله وجدان عمومی است. در جلسات پیش گفته شد که شک ندارد که اسلام در اصول تربیتی و اخلاقی خود با نوعی خودی که خود شخصی و فردی و نفسانی باشد مبارزه میکند. خودخواهی به مفهوم [خواستن] خود فردی که مستلزم نفی افراد دیگر است، همان چیزی است که از نظر منطق اسلام و اغلب منطقهای اخلاقی دیگر امری است مذموم و باید نفی شود. مفهوم خودخواهی و خودپرستی در اصطلاح امروز ما هم هست، مثلًا میگوییم که فلان کس آدم خودپرستی است یا خودخواه است؛ و گفتیم که این «خود» غیر از آن خود انسانی و ملکوتی هر شخص است، بلکه به اصطلاح خود طبیعی و خود مُلکی انسان است.

انسان موجودی ذومراتب است

انسان دارای دو نوع «من» است: یکی «من» ملکوتی، یعنی همان که در قرآن از آن