پیوند عبادت با برنامه های تربیتی

بحث مختصری [داریم] درباره عوامل تربیت صحیح و کسب اخلاق صحیح از نظر اسلام، یعنی عواملی که دین مقدس اسلام به آنها توجه کرده است. یکی از آن عوامل، تعقل و تفکر و تعلّم است که قبلًا تحت عنوان «غایات و اهداف» از آن نام بردیم. تعقل و تفکر برای روشن شدن است، یعنی حکم [چراغ] را برای انسان دارد.

درباره این عامل بحث شد. عامل دوم که در اسلام روی آن زیاد تکیه شده است، تقوا و تزکیه نفس است که در خود قرآن کریم به آن تصریح شده است. تقوا و تزکیه موجب پرورش اراده انسان میشود و اراده را برای به کار بستن آماده میکند. یعنی روشن شدن به تنهایی کافی نیست، باید روشن شد و باید اقتدار پیدا کرد برای به کار بستن. تقوا و تزکیه نفس به اراده اخلاقی انسان قدرت و توانایی به کار بستن میدهد، و تا حدودی در مکتبهای غیر مذهبی هم هست ولی نه به این شکل که در مکاتب مذهبی وجود دارد.

عامل سوم که منظور ما بیشتر بحث درباره این عامل است، مسئله عبادت است به عنوان یک عامل برای تربیت و کسب اخلاق فاضله. همانطور که تفکر و تعقل جهت روشن شدن فکر برای قوّه عاقله، و تقوا و تزکیه نفس برای تقویت نیروی اراده در انسان بود، عبادت برای تقویت عشق و علاقه معنوی و ایجاد حرارت