حل میکند: فَاذا کانَتِ الْمَرْأَةُ مَزْهُوَّةً لَمْ تُمَکنْ مِنْ نَفْسِها زن وقتی که متکبر باشد، مرد بیگانه را به خود راه نمیدهد و به عبارت دیگر میان خود و میان مرد بیگانه حریم و دورباش ایجاد میکند، وَ اذا کانَتْ بَخیلَةً حَفِظَتْ مالَها وَ مالَ بَعْلِها اگر ممسک باشد، مال خود و شوهر را نگهداری میکند، وَ اذا کانَتْ جَبانَةً فَرِقَتْ مِنْ کلِّ شَی ءٍ یعْرِضُ لَها [1] و اگر ترسو و جبان باشد، از هر حادثهای که پیش میآید کنار میکشد و احتیاط میکند.

پاسخ

ابتدا مطلبی را عرض میکنم، اگرچه ممکن است خیال کنید که من میخواهم بگویم که این حدیث چندان قوی نیست. ولی اینطور نیست. ما باید ببینیم که این جمله، اولًا معنی و مفهوم واقعیاش چیست و حضرت چه میخواهد بگوید؟ ثانیاً آیا با سایر تعلیماتی که در متن اسلام هست و از آن جمله کلمات خود ایشان وفق میدهد یا نه؟ مقدمهای که میخواهم عرض کنم این است:

تعبیری دارند علمای ادب- و غیر علمای ادب هم این حرف را میزنند- و آن این است که میگویند در تعبیرات زبان عربی (در فارسی هم لابد هست و در هر زبانی هست، چون در واقع مربوط به بشر است نه مربوط به یک زبان خاص) در الفاظی که مربوط به حالات روانی انسان است، گاهی لفظ را به کار میبرند نه به اعتبار خود آن حالت روانی، بلکه به اعتبار اثری که معمولًا در آن حالت روانی از انسان سر میزند. مثلًا مهربانی: خود مهربانی یا رحم (در زبان عربی) یک حالت روانی است و احساسی است در انسان. گاهی این کلمه به کار برده میشود در مورد خود این احساس به عنوان یک حالت روانی، و گاهی به کار میرود در جایی که اثر این کار بروز میکند، اعمّ از اینکه خودش وجود داشته باشد یا وجود نداشته باشد.

میگوییم فلانی با فلان کس مهربانی کرد، یعنی کاری که از نوع کار مهربانانه است انجام داد، اعمّ از اینکه آن حقیقتِ مهربانی در آن وجود دارد یا وجود ندارد. یا مثلًا در مورد خداوند همین لغات انسانی به کار برده میشود و حال آنکه این لغات به مفهوم انسانیاش در مورد خداوند صادق نیست ولی به مفهوم اثرش صادق است،